Bloedrivier Gelofte

Toespraak deur dr. D.F. Malan op 16 Desember 1938 op Bloedrivier, ‘n hoogtepunt van die Voortrekkereeufees.

Die onderwerp waaroor ek tot u wil spreek is: Die Nuwe Groot Trek Suid-Afrika se noodroep en die antwoord daarop.

Wat daarmee bedoel word, weet die meeste van u wat met ons volkstoestande bekend is, al dadelik. Ek wil spreek oor die grootskaalse verhuising van ons blanke plattelandse bevolking na die stede, oor die stryd wat veral die Afrikaners, en onder hulle baie duisende wat Voortrekkerbloed in hul are het, daar moet voer om hul brood, om hul siel, om hul Afrikanerskap, en nie die minste nie, om in die aangesig van die moeilikste omstandighede Suid-Afrika ‘n witmansland te hou.

Dis uit daardie nuwe wortelstryd wat stil, haas ongemerk maar onafgebroke en meedoënloos voortgaan en wat meer as iets anders die toekoms van ons blanke Afrikanerdom besils, dat daar ‘n noodroep opstyg. Dis tot u dat dit kom. En dis dit wat ek wil laat hoor.

Daar is voorwaar geen geskikter plek en geen geskikter geleentheid om na daardie stem van u volk te luister nie. Op Bloedrivier se slagveld staan u op heilige grond. Dis hier waar die groot beslissing geval het oor Suid-Afrika se toekoms, oor die Christelike beskawing in ons land en oor die voortbestaan en die verantwoordelike magsposisie van die blanke ras.

Dis hier waar die Voortrekker se menslike hart, se leeuemoed, se onwrikbare geloof in sy God en in sy volk die duidelikste en kragtigste spreek tot die nageslag. Dis hier waar in die uur van doodsgevaar en sonder om dit self so te bedoel, u voorvaders voor die wêreld ‘n aanskoulike beeld van hulself afgeteken het wat op die mees afdoende wyse die vurige laster van die eeu wat was en die eeu wat kom, beskaam.

Maar daar is grond waarop u staan wat nog heiliger is. U staan op die skeiding van twee eeue. Agter u rus u oog op die jaar 1838 as op ‘n hoog uitstaande en alles beheersende bergop in die bloue verte. Voor u op die nog onbetrede Pad van Suid-Afrika lê daar ewe ver en dynsig-blou die jaar 2038. Agter u lê die spore van die Voortrekkers se ossewaens, diep en onuitwisbaar afgedruk oor die wyd uitliggende vlaktes en oor die grynsende, draakagtige bergreekse van ons land se geskiedenis.

Hulle het die stem van Suid-Afrika gehoor. Hulle het uit Gods hand hul taak ontvang. Hulle het hul antwoord gegee. Hulle het hul offers gebring. Daar is nog ‘n blanke ras. Daar is ‘n nuwe volk. Daar is ‘n eie taal. Daar is ‘n onsterflike vryheidsdrang. Daar is ‘n onafwysbare volksbestemming. In hierdie Eeufeesjaar 1938 oordeel hul nageslag oor hulle. En daardie oordeel oor hulle gaan voor die oog van alle geslagte nou in volksmonumente daar verewig staan.

Hul taak is afgedaan. Maar oor daardie onbekende landstreek wat wyd uitgestrek voor u lê, sal daar ook die spore getrek word van ossewaens. Dit sal wees u ossewaens, simbolies as u dit so wil noem, maar nietemin werklik. U en u kinders sal geskiedenis maak.

Sal Suid-Afrika dan nog witmansland wees? Sal daar dan nog ‘n armblankevraagstuk wees wat hierdie ryk land van ons met vermoeide oë sal aanstaar as ‘n ewige verwyt? Sal die Afrikanerdom dan een wees en vry? Sal u volk dan God nog ken?

Oor die Pad van Suid-Afrika sal ook u moet trek oor bergreeks en deur dorsland heen. Koers hoef u nie te soek nie. Dis daar. Sal u hom hou?

Aan lig hoef dit u nie te ontbreek nie. Die fakkel met vaste voet oor honderd jaar heen gedra, word vir u in u hand geplaas. Sal u hom brandende hou?

U voorvaders het ‘Die Stem’ nooit gesing nie omdat hul hom nie geken het nie. Maar uit die blou van onse hemel, uit die diepte van ons see en oor ons ewige gebergtes waar die kranse antwoord gee, het hulle sy geklank tog opgevang en verstaan. Hulle het geantwoord. Hulle het geoffer. In u ore weerklink daardie selfde stem. Hy is op u lippe omdat u hom liefhet en bely as u eie en enige volkslied. Maar het u hom ook gehoor? Die eeu wat kom, sal u antwoord ontvang. In sy weegskaal sal hy u offers weeg. En 2038 sal oor u oordeel.

Onder die vrae wat ek netnou gestel het, is daar twee waarmee my onderwerp meer besonderlik te doen het. Die een is: Sal daar dan nog ‘n armblankevraagstuk wees wat hierdie ryk land van ons sal aanstaar met vermoeide oë as ‘n ewige verwyt? En die ander, wat intiem daarmee saamhang, is: Sal Suid-Afrika nog ‘n witmansland wees?

Ek gaan hierdie vrae nie beantwoord deur my in ydele voorspelling te verdiep nie. As daar enige antwoord gegee word, dan moet dit kom van die verenigde Afrikanerdom wat die deur Voortrekkers gebaande Pad van Suid-Afrika doelbewus en standvastig sal betree, of wat sielloos en doelloos daarvan sal afdwaal. U ‘ja’ kan alleen gegee word deur die magtige daad.

My taak vandag is slegs om u te sê dat, terwyl u hier staan, daardie vrae alreeds besig is om beantwoord te word, en beantwoord te word in u naam.

Die stryd met wapens is verby. Dit was die Voortrekkers s’n. Maar die nog heftiger, dodeliker stryd as hulle s’n was, word nou beslis. Die slagveld is verskuiwe. U Bloedrivier is nie hier nie. U Bloedrivier lê in die stad.

Ek behoef u nouliks te sê dat die Afrikanerdom weer op trek is, op sy nuwe Groot, of miskien moet ek sê, sy nuwe Groter Trek. Dis nie soos honderd jaar gelede ‘n trek weg van die middelpunte van die beskawing af nie, maar ‘n trek terug – terug van die platteland na die stad, terug selfs uit ander vroeëre toevlugsoorde soos Angola en Argentinië na Suid-Afrika.

As u ooit daaraan getwyfel het, dan verkondig hierdie terugtog dit nou met luide stem dat hierdie land waar die Voortrekkers se bloed lê, u land is, en dat die volk wat hul stryd en geloof help skep het, u volk is. U het geen ander nie. Met die Afrikanerdom moet u lewe en met die Afrikanerdom moet u sterwe.

Die trek na die stede groei klaarblyklik vinnig aan en niks kan dit keer nie. Dertig jaar gelede was die getal blankes in die stede en op die platteland ongeveer gelyk. By die totstandkoming van die Unie het die verhouding ten gunste van die platteland oënskynlik selfs verbeter. Met die laaste sensus egter, te wete dié van 1936, het dit geblyk dat die blanke bevolking van die stede 66 persent was van die geheel, dit wil sê dat dit twee maal so groot was as dié van die platteland. En die pas was blykbaar nog besig om te versnel. Want terwyl gedurede die vyf jaar tevore die stedelike bevolking so vinnig toegeneem het soos nooit tevore nie, dit wil sê met vyf persent, het die totale landelike blanke bevolking vir die eerste keer werklik verminder, en wel met 12,000.

Dat hierdie geweldige volkstrek feitlik die Afrikaanssprekende bevolking alleen raak, behoef u nouliks te bewys. In al ons stede kan iedereen dit vir homself aanskou.

Maar niks kan duideliker spreek nie as hierdie feit, dat waar die Afrikaner in die stad ‘n dertig jaar gelede ‘n klein, en na dit geskyn het, ‘n verdwynende minderheid was, 41 persent van die blanke stedelike bevolking van vandag Afrikaans as huistaal gebruik. Dit sluit dorpe met minder as 2,000 blanke inwoners nie in nie. Dit beteken dat daar vandag alreeds ongeveer 540,000 Afrikaners in die stede woon, dit wil sê byna die helfte van die hele Afrikaanssprekende blanke bevolking van ons land.

As een ding vandag waar is, dan is dit dit, dat dit in die stad is waar die Afrikanerdom se stryd gewen sal word of waar die nuwe volk wat op die moordvelde van Natal sy bloeddoop ontvang het, met al sy frisse hoop en met al sy kortstondige glorie begrawe sal lê.

U vra my tereg os hierdie nuwe Groot Trek dan nie, net soos dié van 100 jaar gelede, ‘n seën is in plaas van ‘n ramp; of dit nie die verowering beteken van nuwe gebied en van nuwe mag waar die Afrikaner met al sy pioniersinstink en al sy heldemoed nog nooit tevore sy voet geplant het nie; of hier nie die grond gelê word van ‘n ekonomiese onafhanklikheid wat vir die Afrikaner nog baie meer mag beteken as die stigting van die vroeëre vrye, onafhanklike Voortrekkerstate?

My antwoord is: dit kan so wees, en mag God gee dat dit sal. Maar ook dit: as dit sal, dan sal dit alleen geskied as die Bloedrivier van vandag beslis word en gou genoeg beslis word soos die Bloedrivier van Andries Pretorius en van Sarel Cilliers.

Ek het soëwe gesê dat die stryd op die voorposte van hierdie nuwe Groter Trek van die Afrikanerdom heftiger en dodeliker is as die stryd met wapens wat u vandag gedenk. Laat die feite self verduidelik.

Eers is daar hierdie allerernstige feit dat na hierdie beperkte stedelike gebied waar die bevolking in sy massas saamdrom, dit nie slegs die Afrikaner is wat trek nie, maar ook die nie-blanke (naturel, Asiaat en Kleurling) met sy honderdduisende. Die lewensbestaan wat daar gemaak kan word, word saam met die blanke deur hulle gedeel, en as getalle alleen kan beslis, dan is die kanse van die stryd al dadelik teen die blanke. Dis oral so, maar nêrens kan u dit so aanskoulik voor u sien as in die grootste stede nie.

‘n Paar voorbeelde sal u oortuig.

Neem Kaapstad. In die 15 jaar tussen 1921 en 1936 het die blanke bevolking daar toegeneem met 56,000, maar die nie-blanke met 67,000.

Neem Port-Elizabeth. Dit het aangegroei met 27,000 blankes, maar daarteenoor 31,000 nie-blankes.

Neem Kimberley. Daar was ‘n verlies van 2,700 blankes, en ‘n aanwas van 3,000 nie-blankes.

Neem Bloemfontein met 10,000 meer blankes, maar 14,000 meer nie-blankes.

Neem Durban met 35,000 meer blankes, maar 60,000 meer nie-blankes.

En neem die Witwatersrand met sy 171,000 meer blankes, maar daarteenoor met sy 311,000 meer nie-blankes.

Neem alle stedelike gebiede saam dan vind u dat daar in daardie 15 jaar 46,000 blankes bygekom het terwyl die nie-blankes hul getalle vermeerder het met 812,000. As u dink dat deur die nuwe Groot Trek van die Afrikaner na die stede toe daardie middelpunte van ons industriële en ekonomiese lewe witter word, dan vergis u u deeglik. Hulle word swarter.

Daar is verder ook hierdie nie minder verontrustende feit dat by daardie nuwe Bloedrivier van ons volk blanke en nie-blanke mekaar ontmoet in ‘n baie nouer kontak met mekaar en in ‘n baie klemmender worstelgreep as toe 100 jaar gelede die kring van wit getente waens die laer beskerm het en die koëelgeweer en assegaai teen mekaar gekletter het.

Blank en nie-blank verdring vandag mekaar in dieselfde arbeidsmark. Van die 207,000 loontrekkers in fabrieke en produktiewe nywerhede is 81,000 blanke manne en vroue en met die ander 126,000 nie-blanke werkers staan hulle vir ‘n groot deel dag na dag skouer aan skouer. Vir ‘n groot deel ontvang hulle dieselfde beskermde lone, en sover as hulle georganiseerde vakmanne is, sit hulle dikwels ook op gelyke voet met mekaar in dieselfde vakbonde.

Maar nog meer. As in hierdie worsteling om sy plek in die son te behou, die blanke man se voorsprong in beskawing en opvoeding iets vir hom beteken, dan kom hy vinnig ook daar te staan voor ‘n gans nuwe situasie.

As die stadslewe vermeerderde onderwysgeriewe vir die reeds begaafde blanke meebring, dan is dit tog nog baie meer so vir die on- of half beskaafde nie-blanke trekker. En is dit nie ‘n feit dat waar in die eerste 25 jaar ná Unie die getal blanke kinders op skool toegeneem het met 127 persent, die getal van nie-blankes toegeneem het met 254 persent, dit wil sê net dubbeld soveel; dat in Kaapstad meer bepaald die vermeerdering van blanke skoolgaande kinders 90 persent was teenoor 160 persent nie-blankes en dat in Transvaal gedurende dieselfde tydperk die blanke vermeerdering slegs 200 persent bedra het teenoor ‘n nie-blanke vermeerdering van 614 persent? Kennis is mag. Die strydkanse verander, maar ten koste van die blanke.

Daar is ‘n derde feit wat op die uitslag van hierdie worstelstryd sy magtige invloed moet uitoefen en wat, as daar geen redding kom nie, die ondergang van Suid-Afrika as witmansland moet verseël.

Die Afrikanertrekker van vandag wat op die voorposte in die bres moet staan vir sy volk, is van almal die swakste toegerus vir die stryd. Die swaarste las rus op die swakste skouers. Dis min dat die Afrikaner wat na die stad trek, dit doen uit weelde. Dis sy nood wat hom dryf. Geestelik en verstandelik is daar niks met hom of met sy kind verkeerd nie. Wetenskaplike ondersoek het vasgestel dat selfs onder ongunstige omstandighede een derde van sy getal bokant die gemiddelde peil van die blanke bevolking staan.

Maar dit neem nie weg nie dat hy tog die beliggaming is van die armoede wat die boereplaas in die agterbuurte van die stede stort. Omdat Afrikaner-armoede nie luidrugtige armoede is nie, maar swygende armoede, het u nie geweet hoe wyd en hoe diep dit was nie. Ná die ontdekkende lig van die Carnegie-ondersoek weet u dit nou. Hoor dit weer:

17 en ‘n half persent van alle huisgesinne met skoolgaande kinders word beskryf as ‘baie arm’. As ons hierdie syfer as maatstaf neem vir die hele blanke bevolking, dan was op ‘n konserwatiewe skatting meer as 30,000 van die blanke bevolking ‘baie arm’.

Die gegewens is in 1929-1930 versamel en toe was die gevolge van die huidige depressie nog nie so sterk gevoel nie.

Kennis is mag, het ek soëwe in verband met die opkoms van die nie-blanke gesê. Armoede, dit sê ek nou weer in verband met die Afrikaner-trekker, in verband met die kind en erfgenaam van Bloedrivier se heldegeslag en in verband met die worstelstryd om in ‘n witmansland te hou wat ons het, armoede is onmag en nederlaag.

By dit alles om daar nog een groot feit wat nie vergeet mag word nie, en wat, as daar nie gou en kragtig ingegryp word nie, die geloofsoorwinning van Bloedrivier op die lange duur moet omskep in wanhoop en ondergang. Die Afrikanertrekker in die stad moet lewe, en Suid-Afrika verwag van hom dat ten spyte van sy armoede hy moet lewe as ‘n beskaafde witman.

En goddank, met al die diepste verlange van sy siel wil hy dit self ook nog. Die Arikaner in hom weier nog altyd om homself te verloën.

Maar komende van die boereplaas het hy geen ander kanse nie as om te probeer lewe as ‘n ongeskoolde of halfgeskoolde arbeider van sy handewerk. En wat vind hy rondom hom? Aan die een kant beskermde werkverskaffing en beskermde hoë lone vir nie-blankes gelykop met blankes. Maar omdat hy geen vakman is nie en dit ook nie kan word nie of as sodanig geen erkenning kan kry nie, staan hy daar voor ‘n geslote deur.

Aan die ander kant van hom weer is daar lone deur die vrye kompetisie tussen wit en gekleurd en swart so laag afgedruk, dat volgens die Kommissierapport van 1934, ‘hulle nie in staat is om daarvan fatsoenlik te lewe nie’.

Maar ook selfs daar stuit hy nog alte dikwels teen daardie ysterdeur van ‘n onsimpatieke werkgewersgemeenskap wat sy taal nie ken nie en wat sy Afrikanerskap verfoei, terwyl sy eie mede-Afrikaner, wat hom indirek kragtig sou kan help, weier om dit te doen omdat in sy veragtelike slaafsheid hy by vreemdes hom vir sy eie taal skaam.

So woed die stryd meedoënloos voort, dag na dag en jaar na jaar, steeds groeiende in omvang en dodelikheid. Die stryd word beslis, maar nie soos vir u voorvaders nie.

Waar hy ook in die bres moet staan vir sy volk, ontmoet die Afrikaner van die nuwe Groot Trek die nie-blanke by sy Bloedrivier half of selfs geheel ongewapend, sonder skans en sonder rivierskeiding, weerloos op die ope vlakte van ekonomiese gelykstelling.

Is u verwonder oor die aanvanklike afloop? Kan u iets anders verwag het as die onheilspellende bevinding van ‘n regeringskommisie hierdie jaar, dat die boonste groep van nie-blankes die onderste groep van blankes in die arbeidsmark gemaklik kan verdring?

Kan u nog stene gooi na u mede-Afrikaner as u hom vind in die agterbuurte van u groot stede, huis aan huis, en soms selfs kamer aan kamer met Kleurlinge en Asiate en stemgeregtigde naturelle, en as u sy kind lustig-onskuldig op straat sien speel in ‘n bonte mengeling van alle kleure?

En as u lees in die wetenskaplike Carnegie-rapport dat die skeidsmuur langsaam afgebreek word, dat maatskaplike vermenging gemaklik lei tot geslagsgemeenskap en dat dit weer die verdwyning veroorsaak van die suiwer blanke kleur, moet u dan as Afrikaner God nie dank nie dat daarby nog dit kon gevoeg word dat “so iets nog ‘n uitsondering is selfs by veragterde blankes en veral by dié van die Afrikaanssprekende seksie?”

So is dit nog by die Trekker wat die godsdienssin en die lewesuitkyk van die boereplaas met hom meegebring het.

Maar as die geslag wat in die nuwe omstandighede gebore word en opgroei, anders word, watter reg het u dan om die vinger van verwyt na hulle uit te steek? Dit was u volk. Die wanhopige stryd wat hulle vir ‘n witmansland moes voer, was dit ook vir u en u kinders, en u het dit geweet. Hul geroep was tot u. Dit was ‘n noodroep soos dié wat ten hemel opgestyg het van Bloukrans en van Hlomo Amaboeta. En u het nie gehoor nie.

Die noodroep is daar. Dit wag op u antwoord. Daardie antwoord mag nie langer bestaan in konferensies of kommissies of koerantartikels of platformtoesprake of selfs in fondsinsamelings alleen nie.

Die tyd van woorde is verby. Die tyd is daar vir grondige, doeltreffende en desnoods drastiese maatreëls. Dis hier nie die plek om daarop in te gaan nie. Ek wil alleen die mening uitspreek dat die innerlike ooreenstemming daaromtrent by ons volk werklik baie groter is as wat openlik erken word; en dat daardie eenheid van oortuiging hom nie laat geld nie, alleen omdat die Afrikaner sy onmiskenbare volksliefde nog altyd laat dwarsboom deur allerlei oorwegings van minder belang.

Sal daar dan nog  ‘n armblankevraagstuk wees wat hierdie ryk land van ons met vermoeide oë sal aanstaar as ewige verwyt? Sal Suid-Afrika dan nog ‘n witmansland wees? Dis die vraag wat gestel word, veral aan u wat vandag op hierdie heilige grond staan op die skeiding van twee eeue.

Hierdie Eeufeesjaar, hierdie wonderjaar van ons geskiedenis wat na sy einde haas, sal dit wees die frisse bergstroom wat in die sand verdwyn of die klank wat op die dorre wind wegsterf? Of sal dit wees soos dit blykbaar bedoel is om te wees – die Afrikaner se God-gegewe geleentheid?

U het vergeet, maar die herinnering word weer in u wakker. In die glans van u beskawing en in die stofwolk wat die gejaag na goud laat opstyg het oor u land, is die hemel daarbo vir u dof geword. By die gekreun van die ossewa sien u nou weer helderder die sterre wat u voorvaders laat koers hou het deur Suid-Afrika se donkerste nag. Hul ster van vryheid blink helder ook op u pad.

Maar u weet ook nou dat daardie vryheid vir hulle meer beteken het as maar net die vryheid om hulself te regeer en om hul eie nasieskap ten volle uit te lewe.

Hul vryheid was ook, en veral, die vryheid om hulself as blanke ras te beskerm. Soos u dit nooit anders kon besef het nie, besef u vandag dat hulle koers u koers is, dat hulle pad u pad is, en dat hulle taak om Suid-Afrika witmansland te maak, in tiendubbele mate ook u taak is.

In sware stryd om die bestaan het u afgeleer om op te sien. U het u laat wysmaak dat om u volk te laat lewe, dit genoeg is om te sorg vir sy ‘botter en brood’. U het u idealisme begrawe. U het skuins gekyk na wat dit u belief het om ‘sentiment’ te noem, en die vreemdeling wat u eie nasieskap verfoei vir sy eie voordeel, het u daarin aangemoedig. U het nie daaraan gedink dat ‘n volk, net so min as ‘n individuele mens, by brood alleen kan lewe nie.

U het vergeet dat dit ideale alleen is wat tot selfopofferende dade kan aanspoor: dat sentiment die sement is, en dat die uitsterf daarvan die sekerste weg is tot volksontbinding en dood.

Dis hierdie Eeufeesjaar wat die volk wakker roep uit sy doodslaap. Dis Danskraal en Bloedrivier wat dit weer oor Suid-Afrika se vlaktes uitbasuin dat om te kan oorwin, jy bowe alles nodig het om op te kyk, en dat met die wederopstanding van die Afrikanerdom se ou idealisme daar ook uit die graf moet verrys nuwe hoop, nuwe vaderlandsliefde, nuwe wilskrag en nuwe eenheid.

Daardie nuwe eenheid wil u hê, en Goddank dat u nog wil. Maar het u uself al ooit ernstig afgevra: vir wat? Wil u dit hê vir u volk of vir u eie groter gerief?

Is wat u beoog, ‘n daad van gemeenskaplike selfopoffering om u vaderland te dien en om u kinders se toekoms veilig te maak, of is dit alleen maar ‘n ander openbaring van daardie selfsug wat nie wil offer wat Suid-Afrika vra nie en wat daarom van stryd in enige vorm en vir enige saak wil wegvlug?

Wil u eenheid hê alleen maar net om met hande in mekaar geslaan doelloos voort te slenter, of begeer u dit om doelbewus en vasberade op die Pad van Suid-Afrika die groot en dringende vraagstukke van u volk op te los?

Eenheid sonder doel is waardeloos en kan soos ‘n waterpoel homself omskep in ‘n verpestende stilstand. Doelbewustheid skep lewe en vooruitgang en daarmee ook vrugbare en blywende eenheid.

Daar is ‘n Krag wat sterk genoeg is om ons op daardie Pad van Suid-Afrika te voer tot ons bestemming. Dis die Krag Daarbo wat nasies skep en hul lot bepaal. Dis ook die Krag wat daartoe gegee is en wat sluimer in die hart van elke Afrikaner.

Dis die Krag wat kan uitgaan, en wat bedoel was om uit te gaan , van diegene wat die vermoeide trekkerstryder in die stad se eie vlees en bloed is, en wat bykans 60 persent uitmaak van Suid-Afrika se blanke bevolking. Verenig daardie krag doelbewus in ‘n magtige reddingsdaad, dan is die Afrikanerdom se toekoms verseker en dan is die blanke beskawing gered.

In hierdie Eeufeesjaar het die Afrikanerdom homself weer ontdek. Opgestaan uit die stof van vernedering en eie veragting, eis hy nou volle erkenning vir homself vir sy edele voorgeslag en vir sy nageslag. U eis dit deur die nuwe wekroep van u ossewaens en monumente. U eis dit deur vasberade ‘n end te maak aan iedere miskenning van u regte. As teken van u nuwe nasietrots en selfvertroue heg u die name van u groot Voortrekkerleiers aan u strate en eis u ‘Die Stem van Suid-Afrika’ as u eie erkende Volkslied.

Het u vaderlandsliefde en innerlike krag genoeg om in hierdie Eeufeesjaar, om by hierdie Godgegewe geleentheid daarby ook nog te eis wat oneindig groter en lewensbelangriker is as dit alles tesame, naamlik die veilig gemaakte voortbestaan van u eie blanke ras?

Andries Pretorius was groot as krygsman en as staatsman. Maar groter nog was hy omdat, toe die noodroep tot hom kom van die worstelende bloedende blanke Afrikanerdom, hy onmiddelik huis en haard en eie veiligheid verlaat het om in die bres vir sy volk te gaan staan.

U roem Andries Pretorius. Sy naam is op almal se lippe. Daar is ‘n noodroep vandag van daardie selfde Afrikanerdom, meer gesmoor, maar ernstiger, langduriger, smekender, miskien wanhopiger as wat daar vir hom opgestyg het uit die moordvelde van Natal. Dit kom na u.

Ek vra hier vandag aan u en aan elke Afrikaner: Roem Andries Pretorius met u woord. Maar roem hom nog die hoogste van al deur die daad, en volg sy voorbeeld na.

Ek dank u.

Bron:

Glo in u Volk, D.F. Malan as redenaar 1908-1954; Samestelling, inleiding en aantekeninge deur S.W. Pienaar, bygestaan deur J.J.J. Scholtz; 1964.

Geloftetoespraak deur Pres. Kruger

16 Desember 1896 by geleentheid van die Staatsfees te Paardekraal.

Landgenote,

ek heet u almal hartlik welkom op hierdie plek en ek sal tot u spreek, u versoekende om u hele gedagte tot my te wend om my te verstaan. God is hier teenwoordig; Hy wil Sy oor tot ons neig om te hoor wat ons in ons harte spreek. Hy verstaan die taal van ons hart, maar het geen lus in die taal van ons lippe alleenlik nie. Staan dan eerder by Homself stil en keer tot uself in, want ons het hier met God te doen.

U is ou inwoners van die land, u sal miskien sê: “Ek het opgekom om my gelofte aan die Meester te betaal en oor Sy verlossingswerk te dink in teenwoordigheid van die hele volk.” As u dit met my wil nagaan, staan dan ‘n bietjie by uself stil, keer tot uself en vra u hart af: ken u die weg van die Here of is dit miskien uit die oog verloor wat God gedoen het. Ek spreek nie hier an Sy inwendige, maar van Sy uitwendige roeping, waarvan Hyself in die Ou Verbond en in die teenwoordige tyd Sy volk verlos en gelei het, sodat ons oue natuur verbreek mog word.

Ongelowiges vra of God nog aan Sy volk doen wat Hy onder die Ou Verbond gedoen het, en die wêreld sê: God doen nie meer die tekens en Sy weë is nie meer dieselfde as onder die Ou Verbond nie. Ek wil daaraan herinner dat God nog so doen van geslag tot geslag, totdat Hy op die wolke sal kom om te oordeel, ook diegene wie se oue natuur rebellie teen God gepleeg en kwaad teen Hom gespreek en Hom beskuldig het dat Hy ‘n veranderlike God is.

Wend u gedagtes daarheen sodat u Sy weg kan verstaan, anders kan u in Hom nie glo, nog Sy Naam heilig nie.

Laat ons Hom dan vra soos in Psalm 25 vers 2 gedoen word, ons vernederende en alle menslike roem opsy sit en slegs let op Gods hand, Gods almag, bestier en wysheid, sodat ons mag verstaan waarom ons ons geloftes hier moet betaal, en welke dié is.

Julle gekraakte rietjies en rokende vlaswerkies, u het natuurlike behoefte om Sy weg te ken, sodat u u nie besondig om deur ongeloof te twyfel of God nog dieselfde vir Sy volk is nie.

Kom laat ons vooraf sing uit Psalm 25 en daarvan die 2de vers:

Heer, ai, maakt mij Uwe wegen

Door Uw woord en Geest bekend;

Leer mij, hoe die zijn gelegen,

En waarheen G’Uw treden wendt.

Leid mij in Uw waarheid, leer

IJv’rig mij Uw wet betrachten;

Want Gij zijt mijn heil o Heer,

‘k Blijf U al den dag verwachten.

Mag dit nie u lippe- maar u hartetaal wees as u sing: “Heer! Ai maak mij Uwe wegen door Uw woord en Geest bekend.”

U ganse volk wat hier vergader is, verstaan my. Ek noem u almal tesaam Gods volk, maar u, ou inwoners van die land, wat u gelofte afgelê het om God te dien, om hierdie dag te vier om Sy verlossingswerk te gedenk; tot u spreek ek in die eerste plek. Wat wil u doen?

U sal sê: “Ek het gekom om my geloftes te betaal om Sy verlossingswerk te gedenk.” Ek het vooraf aan u gesê, laat ons alle menslike roem opsy sit. As ons reg wil feesvier, moet ons ons voor Gods aangesig verneder en tot Hom kom.

Ek wil u egter eers op een punt opmerksaam maak. Die mens is altyd geneig om sy oog op ‘n ander te slaan en nie tot homself in te keer nie, en sodoende kom die mens nie tot vernedering voor God se aangesig nie. Elkeen het met homself te doen en ek sê aan u, hier in u midde, let op u eie hart en keer tot uself in, my broers en susters en u almal tesame wat hier is, sodat hierdie plek nie teen ons getuig nie, want as hierdie fees ‘n wêreldse fees word, sal God nie meer by ons woon nie.

Laat ons ons dus verneder en tot God kom. U het gevra: “Heer, ai maak mij Uwe wegen door Uw woord en Geest bekend;” so laat ons teruggaan in die verlede en let op Gods weë en op Sy Almagtige hand, wat so duidelik sigbaar was in die geskiedenis van Sy volk, aangesien Hy hulle vrygemaak het. Laat ons daarby stilstaan en daaraan vashou dat God ons vrygemaak het, sodat ons ons geloftes kan betaal en sodat ons getrou bly.

Ja, ou inwoners van die land, nuwe inkomelinge, vreemdelinge, roekeloses wat met God en godsdiens spot, ek versoek u u met u hele gedagte na my te wend om my te volg.

Die Ou Verbond en die Nuwe Verbond

Laat ons teruggaan tot die Ou Verbond waar God met Abraham Sy verbond opgerig het en u sal die grondslag van sy belofte vind in Sy verbond, wat hom nie alleen tot die Ou Verbond maar tot die laaste nageslag uitstrek.

My broers en susters, u is seker meegereken. U het gelees dat God eers mondeling met Sy volk gespreek het. Onder die stamme het Hy Sem se geslag uitverkies en dit Sy volk genoem. Niemand het God gesien nie, maar Hy het deur die mond van Sy profete tot Sy volk gespreek, en wel sulke dinge dat die allergrootste waarsêers en skrifgeleerdes moes erken, sowel as die grootste ateïste, dat dit alleen die hand van God is wat sulke dinge kan doen.

So het God Hom deur Sy Woord geopenbaar dat Hy regeer en niemand anders nie. En daarna het Hy te midde van alle soorte van nasies Israel Sy volk genoem. Nie dat hulle beter as die ander was nie, maar omdat Hy Hom aan dié volk wou openbaar sodat alle geslagte van die aarde kon weet dat Hy regeer en dat hulle nie van Hom moes afwyk en na waarsêers gaan nie, want so bestaan ons in die natuur.

Daar het sware verdrukking gekom. God het Abraham geroep, hom die sterre van die Hemel getoon en gesê: “Net so sal jou saad vermeerder word.” So strek Sy verbond uit tot die Ou, maar ook tot die Nuwe Verbond. U sal in die heilige Boek van Genesis gelees het dat God sê: “Neem ‘n rooi koei, ‘n bokooi en ‘n ram en twee duiwe, een ou en een jong duif. Die diere moet drie jaar oud wees,” en Hy sny dit deur en lê dit teenoormekaar, elke helfte, en gaan daar tussendeur, en jaag die roofvoëls weg sodat hulle dit nie verteer nie, as ‘n teken dat die verbond opgerig is.

Hoe wonderlik is Gods bestier. Sodat dit nie verteer word nie. Die afgedwaalde volk het verskeurd en verstrooid gelê maar die Here het gewaak dat die roofvoël, Farao, Israel nie verteer nie.

Hoe wonderlik is Gods werk. Israel moes vier geslagte lang onder die verdrukking gebly het, en waar Gods volk ook heen gedwaal het, God het hulle deur tug weer teruggebring en hulle moes erken dat hulle hulle deur Gods Woord moes laat lei of hulle wou of nie, en God het hulle teruggebring. Die jong duif sien op die Nuwe Verbond wat uitstrek tot die laaste nageslag.

Gods Verbond is wonderlik en watter verdrukking die volk ook al ondervind het, en watter kwaad dit ookal bedryf het, God het hulle teruggebring, alhoewel geslagte moes vergaan. In die vierde geslag is die godsdiens weer opgerig en nie afgesny nie. Laat ons oplet en kyk wat daar in Psalm 89 staan. “Ek het vir u ‘n held bestel uit u broers, wat sy troon onder u sal oprig en niemand sal hom van sy troon stoot nie. Konings en vorste sal voor Hom buig en niemand sal sy volk uit Sy hand ruk nie, nog lis, nog bedrog, en Hy sal My Sy Vader noem en Ek sal Hom noem My eniggebore Seun,” maar let op, die Psalm spreek van Dawid, maar sien op die Here Jesus.

Ik zal de heerschappij doen duren bij zijn zaad,

Zoolang de hemel zelf op vaste pijlers staat.

Maar zou zijn kinders ooit Mijn zuiv’re wet verlaten,

Zoo’t richtsnoer van Mijn recht ter reeg’ling niet kan baten,

Zoo zij ontheiligen wat Ik heb voorgeschreven,

Dan mogen zij gewis voor Mijne straffen beven.

Dan zal Ik hen, die dwaas en wreev’lig overtreên,

Bezoeken met de roê en bitt’re tegenheên;

Doch over hem Mijn gunst en goedheid nooit doen enden,

Niet feilen in Mijn trouw, noch Mijn verbond ooit schenden;

‘k Zal nooit herroepen, ‘t geen Ik eenmaal heb gesproken;

‘t Geen uit Mijn lippen ging, blijft vast en onverbroken.

Hoe onwrikbaar is sy belofte. Maar so waar as dit is, so seker is Sy tug op Sy volk indien hulle afwyk. Ek het my voorgeneem om u te wys op Gods hand, Gods bestier en almag, dat Hy nog dieselfde is as in die Ou Verbond, en Hy verander nooit hoe die mens ook al heen en weer slinger. Hy bring die hele volk weer tereg, hoe die sake ook al loop, sodat ons ons voor Sy aangesig verneder en alle menslike roem opsy sit en Hom dank vir Sy weldade wat Hy aan ons bewys het om ons vry te maak en te verlos.

U ganse skaar wat hier vergader is om die gedenkteken wat vir ons en ons nageslag as ‘n blywende monument opgerig is; let op wat daarop geskrywe staan, op die feite, sodat u kan weet wat God gedoen het om ons te verlos en ons kan vashou aan die gedagte dat Hy Sy volk verlos het met Sy Almagtige hand, opdat ons getrou mag wees aan ons gelofte om Hom te dien en ander daartoe op te wek.

God lei en verlos ons keer op keer

My broers en susters, staan daarby stil dat die fees ‘n godsdienstige fees is om God te dien en geen mens nie. Alle menslike roem is uitgesluit, want daar wil die natuur maar heen. Hier is geen mense- maar Godsverering.

Gaan dan met my terug na ons geskiedenis, toe God ons vaders uit die Kolonie uitgelei het oor die Oranjerivier, wat die grens was. In 1835 het my oorlede vader Grootrivier deurgetrek. Hy was een van die eerste Voortrekkers want die Groot Trek het eers in 1836 begin.

Toe was ek ‘n jongeling van tien jaar en die rede waarom ek my ouderdom aan u vermeld is omdat ek nie aan u wil vertel wat ek in boeke gelees het, of in ander tydskrifte nie, maar waarvan ek self oor- en ooggetuie was. Ek wil u op Gods leiding wys en dat dit Gods hand is wat ons uitgelei het en die vryheid gegee het. Laat ons dan ‘n weinig stilstaan by wat ek van toe af tot op hierdie dag deurleef het sodat u Gods weg verstaan.

Die mens is in sy natuurstaat ‘n vyand van God en wanneer hy vry is van politieke wette wil hy losbandig lewe. Toe ons voorouers onder die wette uit weggetrek het en die menslike natuur in losbandige vryheid wou leef om te doen wat hy goedgevind het, het God die natuur gebreek.

Die mense het nouliks die grens oorgetrek of hulle is byeengeroep om bestuurders te kies om die volk te regeer en om geen kwaad toe te laat nie, en hulle het Gods Woord as hulle gids geneem om daarvolgens te leef. Die reël was om van niemand iets weg te neem, selfs nie van die swak stamme in die Vrystaat nie, en u weet wat die natuurstaat is, dat dit oor die swakke wil heers. Maar nee, God het dit belet en dit was ‘n reël wat nie uit mense voortgekom het nie, maar van God self, wat Sy volk dadelik aan Sy bevele volgens Sy Woord wou bind. Wat ons van die nasies wou hê, moes ons met vrede en vriendskap probeer om van hulle te verkry deur middel van onderhandeling, en niks het ons gewelddadiglik geneem nie.

Die vernaamste voorneme van die Voortrekkers was om ‘n vry land te verkry om hulle aldaar te kan vestig, en het hulle deur die Vrystaat getrek, sonder egter om die swakke stamme daar iets te ontneem, maar alleen in vrede en vriendskap handel gedryf.

Broers, u moet met my erken dat dit Gods hand is wat aan ons die vryheid gegee het, en nie onsself nie. Die mens wil in sy natuurstaat immers altyd doen wat hy begeer.

Aan die Vaalrivier gekom, het uit die noorde woeste barbare gekom. Moselikats het op die mense aangeval sonder enige aanleiding of kwessie en manne, vroue en kinders vermoor en slegs 28 of 30 manne het oorgebly, wat in ‘n klein laer getrek het, vertrouende op God om hulle teen die woeste barbare wat die laer vyftien dae daarna by duisende aangeval het, te verdedig. Hulle is teëgehou, God het die volk bygestaan en hulle het tot die Here geroep en hulle het die vyande, waarvan enige honderde op die slagveld gebly het, afgeslaan. Dertienhonderd assegaaie is in die laer gewerp. Die barbare het al die vee weggeneem, met uitsondering van die weinige wat in die laer was.

Daar het hulle gestaan, verleë die hande opheffende om ‘n weg te soek, steeds vertrouende op die Here, en was dit nodig dat die wynstok tot aan die stam toe besnoei word sodat dit goeie vrugte sou kon dra, en God het vir hulle die weg gebaan. Die broers wat agter was, het hulle gehaas om by hulle te kom om hulle broers by te staan teen die vyande.

Na die klein klompie onder oorlede Potgieter, — ek het geen persone voor nie; daar was ook o.a. Cilliers, Uys en meer ander, maar Potgieter was die hoof, — het hulle gesamentlik na Marico vertrek om die vyand te volg en te tugtig en die gelede skade vergoed te kry. God het hulle geseën en hulle het die vyande verslaan. Kyk, die groot seën en uitkoms nadat God hulle getugtig het, sodat hulle alle hulp en krag van Hom sou vra.

Terugkerende het die klompie weinig aangegroei en het hulle Moselikats vir die tweede maal ontmoet by Silkaatskop, distrik Marico. Die eerste geveg het by Zeerust plaasgevind. Die vyand is opnuut verslaan en die Trekkers het die land gaan bewoon, wat God op dié regmatige wyse aan die uitgeweke emigrante gegee het, welke land ons dus van Gods hand ontvang het.

Bloukrans, Bloedrivier en daarna

Die oog van die emigrante was toe op Durban gevestig om ‘n seehawe te kry. Daar het toe ‘n kommisie onder Retief gegaan om die strook land te kry, maar hulle is verraderlik vermoor. Die ander mense het by die Tugela en Blauwkrans gestaan, en elkeen met vee, op ‘n afstand van mekaar.

My broers en susters, die toestand is byna nie te beskryf nie. In die vroeë môre het ons hoor skiet en gedink dat dit welkomskote was. Toe die kommisie tuisgekom het en sê dat die woeste barbare die mense vermoor, kan u ons toestand begryp. Die manne het op die perde gespring, en van my wil ek nie praat nie, maar ek het kinders en swakke vroue gesien wat takke aangedra het tot hulle daarby neergeval het.

Duisende vyande het die aarde bedek. Daar was geen hulp by die mense nie en tot selfs die kleine kinders het tot die Here geroep en die stem van die volk het tot die Here gekom.

Enige honderde vroue, kinders en ook manne is vermoor. Beddens is aan stukke gesny en die vere het orals rondgewaai, rook en kruitdamp het oor die aarde gehang en roofvoëls het nie alleen op die lyke kom aas nie, maar ook begin om die swaargewondes aan te val. Dit was ‘n gruwel van verwoesting wat nie te beskryf is nie. Die oorgeblewenes het die oog na die Almagtige Skepper opgeslaan en dadelik ‘n rapport aan hulle broers te Rietrivier (en) in die Kolonie gestuur en nadergetrek in ‘n laer.

Toe het die edele heer A. Pretorius met sy dapperes gekom en daarop het gevolg die slag van Bloedrivier, waar die gelofte afgelê is om indien God ons die oorwinning mog skenk, ons die dag sou hou as ‘n dankdag, as ‘n sabbatdag om Hom te dien. Siedaar, die grote oorwinning oor duisende barbare deur ‘n klein klompie mense.

Maar daarna het ons weer van ons belofte afgewyk. In die jaar 1839, want in 1838 het die slag van Bloedrivier plaasgevind, het ons weer teruggekom om die vyande hier te agtervolg en na te spoor om die gelede skade vergoed te kry en die vyand te tugtig. Toe was ek ‘n jongeling van dertien jaar, in my veertiende, en was (ek) self opgekommandeer en uitgetrek.

Ons het die land binnegekom, maar dit was skoongevee; die Makatese was uitgeroei met uitsondering van klein klompies hier en daar, wat hulle in die rotse verberg het. Toe hulle die uitgeweke emigrante sien, het hulle na hulle toe gekom en beskerming gevra, en ons het van hulle verneem dat die woeste Moselikats oor die Limpopo gevlug het.

Ons het hulle toe gevra waarom hulle nog in die rotse gebly het en daarop het hulle geantwoord dat daar nog ‘n groot kraal van Moselikats op Silkaatsnek was, wat hulle opgevang, die oues doodmaak en die jonges vir Silkaats agterna gestuur het.

Ons het toe in 1839 teruggekeer en by Silkaatsnek te lande gekom, die kraal daar gevind, die swartes oorwin en nog baie goedere van die vermoorde mense, soos klere, in die stat gevind.

My broers en susters, so is dit in ‘n land wat God aan ons gegee het en nie die mense nie. Die land was skoongevee en daarna het ander Makatese weer ingekom om hier te woon, onder ons beskerming wat ons aan hulle verleen het. Ek moet egter een deel van die geskiedenis oorslaan anders sal dit te lank duur.

Die eerste Vryheidsoorlog

Die tyd is afgewissel deur voor- en teëspoed totdat ons weer afgewyk en die verbond en belofte vergeet het, en ons deyr ‘n vreemde moondheid geannekseer en verdruk is U almal ken die geskiedenis van 1880 en 1881, sodat die volk byna radeloos was en gedwing is om na mekaar te kom en hulle aan die Here oorgegee het om te veg vir die dierbare kleinood en die skat wat Hy aan hulle gegee het.

God het ons eenmaal vrygemaak en waar ons afgedwaal het, het Hy ons teruggebring deur ons hart daartoe te bewerk. Ek wil u op Gods hand wys om Sy weë te erken, sodat ons Sy Naam nie met ons lippe nie, maar met ons hart mag verheerlik, en te erken hoe Hy ons bestuur en ons mag verstaan waarom ons ons gelofte moet aflê.

U weet hoe ons bymekaar gekom het in die tyd toe die land geannekseer was. Toe is daar geroep dat die volk te onkundig was en dit die land nie kon ontwikkel nie, want dit is ‘n ryk land. Toe die land geannekseer is, het deskundiges, mineraloë, uitgegaan om goud te soek, maar God het dit vir hulle oë verberg en hulle rapport was dat daar wel goud was, maar nie betaalbaar nie, en die skat het verborge gebly totdat die Here ons die onafhanklikheid weer teruggegee het, en toe het die ‘onnosele Boere’ die goud gevind.

My broers, ek wil u daarop opmerksaam maak hoe spoedig ons Gods wonders vergeet. Daar kan geen groter wonders en mirakels wees as in die Vryheidsoorlog nie. Sonder ammunisie, ja sonder ‘n kanon, sonder dorpe was ons; en sou dit nie kinderagtig skyn om onder die omstandighede en met slegs 6,000 mense altesaam wat kon skiet, terwyl daar reeds 3,000 troepe van ons teenparty binne ons grense was en 3,000 vrywilligers en ons ons dorpe ook nog moes beset, om teen 12,000 man in die veld te gaan veg, terwyl enige duisende barbare opgemaak is om ons van weerskante aan te val? Toe moes ons ook nog vrouens en kinders beskerm.

Toe ons by Paardekraal byeengekom en hierdie steenhoop opgerig het, het enige burgers van drie- tot vierduisend patrone gehad, maar die meeste geen enkele, sodat oor alle burgers verdeel, elkeen nie meer as vyftien patrone sou hê nie. En sou dit nie dwaasheid wees indien God nie ons harte bewerk het, om met moed teen ‘n moondheid op te trek nie!

Laat ons op Gods hand let sodat ons weet wat Hy aan ons gegee het, opdat ons ons geloftes betaal. En kyk, God het aan ons die oorwinning gegee en ons het ons vryheid weer teruggekry. Is dit geen wonder nie?

Een van die militêre predikante te Newcastle, wat my na die vrede, toe ek daar was, met die vrede gelukgewens het, het aan my gevra hoe ek en die heer Joubert die werk gedoen het om sonder telegraaf en spoorlyn binne ‘n week al die dorpe te beset, sodat geen rapport daaruit verkry on word nie. Ek het geantwoord dat as ek en die heer Joubert dit moes doen, dit sleg sou afgeloop het, maar dit was die werk van ons grote Generaal, Jesus Christus, want as ons bevele op een plek aangekom het, dan was dit alreeds uitgevoer en was alles in orde, en het ek hom duidelik Gods bestier laat opmerk. Hy het alle harte in Sy hand. Toe sê die predikant knikkende, hierdie geskiedenis is tot onder Israel nie te lese nie.

Die geringste heiden en ongelowige moet erken dat dit Gods hand is wat aan ons die vryheid teruggegee het, en geen mens nie.

Slotsom

My broeders en susters, laat my toe dat ek op my persoon afkom.

God het aan u die vryheid gegee en het my gekies as hoof van die staat. Ek het u nie die vryheid gegee nie, maar God, en dus wee my en ‘n vloek oor my indien die vryheid deur my geskend sal word. Ek moet dit verantwoord en sal liewer my lewe wil verloor. Ek spreek uit die binneste van my hart.

Laat ons derhalwe God se weë in die oog hou en sien wat Hy gedoen het en Hom weer verheerlik, siende wat Sy dade is, en nie met ons lippe nie, maar met die hart, en dat ons goed verstaan waarom ons ons geloftes moet aflê.

Soos ek uit die geskiedenis van Israel aangewys het, tugtig die Here, soos ook in Psalm 89 staan. Wanneer ons van Sy bevele afwyk, sal Hy ons met bittere teënhede slaan. En wanneer ons terugaan, laat ons nie teen Sy slaande hand murmureer nie, want die Here sê: “Julle afkerige kinders, keer terug, en ek sal julle afkering genees. Die Almagtige Skepper sê: Beproef My dan, en kyk of Ek nie die vensters van die hemele sal open en My reën afgiet, en Ek sal die opeters en die kewers vernietig, en u skure sal vol word met u kuddes.”

Let op Gods hand. Hy kasty ons, laat ons nie murmureer nie, maar tot Hom terugkeer; dan sal ons vryelik saam met Dawid kan sê: “Toe ek in weelde geleef het, het ek van U afgedwaal, maar nou dat U my kasty, keer ek terug en kus die roede wat soos olie, soos balsem op my hoof is.” Iemand sal nie kan begryp hoe Dawid dit kon sê nie. Maar hy het dit gesê sodat die Here hom nie sou loslaat nie en hy weer tot die Here kon terugkeer. Daarom staan daar in Psalm 12:

“Kom ons ter hulpe Here, behoed ons, want dit ontbreek onder ons om U liefde te betrag, en die liefde beswyk en word minder en minder in ons.” Laat ons ons voor God neerbuig en wees verseker, Sy hand is nie kort nie en Hy kan Sy slaande hand dadelik stop, hoe ver ons al afgedwaal mag wees. Immers, Hy sê: “Kom weer, julle afkerige kinders en Ek sal julle afkering genees.”

Laat ons ten slotte sing van Psalm 105 en daarvan die 8ste vers en laat ons oplet hoe toepaslik dit op ons geskiedenis is.

Broers en Susters, laat ons saam bid.

……………………..

Bron:

President Kruger aan die woord; saamgestel en versorg deur J.S. du Plessis, M.A.; 1952.

Die Konsep Onderwys wetgewing is die Speerpunt teen die Afrikaner se Christelike Karakter.

Staat se magsmisbruik

Die staat maak misbruik van die feit dat hulle in totale beheer staan van alles wat in die skole geleer word. Net soos wat die Engelse, kort na die Vryheidsoorlog, die onderwys gebruik het om ons kinders van ons te vervreem, om hulle meer pro-engels te maak, so word die skole vandag gebruik om die Nuwe SA, as ‘n multi-ras en kultuur samelewing, se voortbestaan te bevorder.

Hulle weet baie goed waarmee hulle besig is. Hulle weet die ouer-gesag wat nou nog hierteen skop gaan nie altyd meer daar wees nie. Vandag se jeug is môre se volwassenes. Ons kan nie maar hierby verby kyk nie. Die stryd lê by ons jongmense en by die skole.

Die tipiese kommunistiese werkswyse waarop die skyn van openbare insette gevoer word, maar feitlik alles wat nie strook met hulle ideologie nie totaal ge-ignoreer word is kenmerkend ook in die ontwikkeling van die konsep wetgewing op basiese onderwys.

Die skole van vandag is daarop ingestel is om die Afrikaner kind te omvorm na wêreld burger en humanis.  Wat ons toelaat ons kinders geleer word raak ons volk se toekoms direk.  Wat in die skole reeds geleer en die rasvermenging wat daarin ooglopend plaasvind lê is reeds die speerpunt van die aanslag teen ons volk en die Christendom in Suid-Afrika. 

Die ANB se beginsels

Die gelowige ouer het ‘n doopbelofte afgelê waaronder hy verplig is om om te verseker dat die onderwys van sy kinders in ooreenstemming met sy Christelike belydenis is.

Die Afrikaner Nasionalistiese Beweging (ANB) se standpunt oor Onderwys is as volg:

  1. Geen skool of universiteit mag ‘n antichristelike of anti-nasionalistiese karakter dra of die veiligheid van die land ondergrawe nie.
  2. Die reg van ouers om self voorsiening vir die onderwys van hulle kinders te maak word erken.
  3. Die onderrigproses moet in alle opsigte ingestel wees op die ontwikkeling van die verstandelike en geestelike vermoë van elke leerling of student. Die vorming van die jeug moet hulle in staat stel om deel te neem aan die uitvoering van die kultuurtaak en om effektiewe, volksgebonde leiers op die verskillende lewensterreine te kweek.

Konsep Wet gemeet teen ANB se beginsels

Ons kan in elke besonder punt gaan aantoon waar ons die probleme sien in die nuwe konsep onderwyswet. Maar die oorsprong vir al die probleme lê alles in die humanistiese beginsels waarop dit gebou is.  Uit alles in die wetsontwerp (en so ook alle nuwe wette in die land van toepassing op kinders) blyk die uitgangspunt dat die kind aan die staat behoort. Daarenteen word ons Protestantse belydenis wat die Woord van God as grondslag het, nie deur die onderwys wet as enigste grondslag erken nie. Die ANB vind daarom die onderwys beleid soos dit tans is en nog meer waartoe hulle dit wil verander as onaanvaarbaar.

Wat moet ons nou doen?

Ons weet dat Paul Kruger het nie die populêre mening gevolg nie, maar wat reg is hardop en duidelik gestel. Daarin volg ons hom ook na.

Die ANB beroep hom dus nie op die huidige humanistiese grondwet en die skyn van sg. openbare prosesse om dit te bestry nie, maar op die beginsels van Gods Woord. Daarom roep ons, ons mede-volksgenote op om die huidige wetsontwerp waarin die staat ons kinders in hulle ideologie wil indwing te verwerp waar dit indruis teen ons Christelike Nasionalistiese beginsels.

Ons wil mense wel aanspreek in die saak dat ons nie te vrede moet wees met enige iets minder as Christelik Nasionale Onderwys nie.   

Tot dusver was dit eintlik maklik om die aanvalle te sy-stap of skynbaar te sy-stap met die bestaan van CVO skole en tuisskole.

Uiteinde van die wetgewing…

Maar die veranderinge in die wetsontwerp is alles duidelike gevaartekens of reeds direkte toepassing van ‘n drakoniese stelsel wat ons volk in sy kern wil breek deurdat dit eindelike alle seggenskap van die ouers oor waartoe en hoe hulle kinders opgevoed weggeneem word.

Gaan ons dit toelaat?

As dit God se wil is dat ons volk moet voortbestaan om Hom te dien sal ons nou die moed vind om ten bloede toe te begin weerstand bied. In Sy krag sal ons die stryd moet voer.

Kom dus los van die goddelose bestel en sorg daarbuite vir u kinders se opvoeding.

Nie terwille van ons kinders in die eerste plek nie, maar ter wille van die Eer van God.

Hoe het die Boere weer begin na die Tweede Vryheids Oorlog?

Party Boere het geld en ander goed weggesteek waarmee hulle weer na die oorlog kon begin:

Mnr. C. Strauss:“Oom Dottie het ‘n stroopblik, ‘n groen en goud Lyle’s Golden Syrup-blik wat daardie tyd vier pond inhoudsmaat gehad het, gevat, die geld daarin gesit en die deksel toegesoldeer. Op die plaas was ‘n land, ongeveer 10 ha groot, wat met ‘n klipmuur omring was. Oom Dottie het die blik met sy waardevolle inhoud in die klipmuur versteek.”

Tydens die oorlog het die spesifieke stuk muur omgeval, maar die blik, wel met ‘n paar ekstra duike in, was nog toe en het hy iets gehad om mee te begin.

Mev. Hendrie Louw: “Ouma-hulle se opstal is nooit afgebrand nie. Ná die oorlog kon hulle kosbaarhede soos droë perskes, saad, droë wors en eetgerei wat hulle in die grondmure toegemessel het, gebruik. Hulle het ook goedere wat hulle op hul plaas in ‘n grot versteek het, teruggebring.”

Mev. Mathilda de Kok: “Ná die oorlog het oupa Wille homself en ook sy bure van broodnodige saadkoring voorsien. Verreweg nie genoeg nie, maar ‘n noodsaaklike begin. Vroegtydig het hy sakke vol koring langs ‘n binnemuur in die skuur gepak en toe die muur daarop omgestoot veilig buite sig van enige vyand. Goed weggesteek onder die watervlak in die diep fonteinekuil bokant die populierbos was ook sy perdekar twee jaar lank weggesteek.”

Mev. Rina Steyl: “Oupa Crause het met hul aankoms (op hul afgebrande plaas) sy vrou en seuntjies omarm, gebid en gesê ondanks hul omstandighede loof hulle God en is hulle dankbaar dat hulle almal nog leef en saam terug op hul plaas kan wees. Hulle het sinkplate skuins teen mure van die murasie gepak om vir hulle ‘n woonbare skuiling te maak. Die kinders het by die afgebrande skure en perdestalle gebrande mielies opgetel en dit teen klippe so skoon as moontlik geskuur sodat ouma vir hulle kaboemielies kon maak.”

Tydens die oorlog het Oupa Crause vir sy gesin kom kuier, en net betyds weggejaag voor die engelse hom kon vang. Net voor hy gery het, het Ouma “…uitgehardloop gekom met ‘n vrugtefles en geroep: ‘My man, neem ons geld saam!’ Sy het haar voorskoot afgehaal en die vrugtefles met honderd goue ponde vasgebind sodat Oupa ‘n greep daarop kon hê. Oupa is in ‘n jaaggalop in die teenoorgestelde rigting as wat die engelse gery het na ‘n leegte waar die rooigrasse in hul sade gestaan het. In die gejaag het die gehawende voorskoot geskeur en Fluit het die vrugtefles stukkend getrap. Die goue ponde het tussen die gras gespat, maar Oupa moes voortjaag.”

Na die oorlog het die gesin 99 goue ponde daar opgetel.

Ander Boere het met skenkings van familie, ruilhandel en harde werk weer op die voete gekom:

Mnr. Hendrik Smit: “…Na die oorlog het … oom Hennie en tant Alie Palm … na hul leë plaas, Blackwood, teruggekeer. Van sy beeste en skape het nie een lewende dier oorgebly nie. Die huis en ander buitegeboue was afgebrand. Oor die agterste kamer in die gang het ‘n stuk dak bly hang, wat ‘n mate van skuiling teen wind en weer gebied het…. Hul enigste meubels was twee ysterkateltjies en ‘n paar leë seepkissies. Besorgde familie het ‘n kerriekoeitjie (‘n soort melkkoei van destyds) met ‘n groterige verskalfie vir ‘n bietjie koffiemelk geskenk.”

Mej. Amanda du Plessis: “…Ná die oorlog moes hulle help om afgebrande plaashuise op te bou. Pa moes timmer en bou. Ma het by ‘n gebarste seeppot skaapvet in steentjies seep probeer omsit en die kinders het wolpluisies van doringbome afgestroop om te verkoop….”

………………………..

Bron: ABO 100 Ons lesers vertel, deel 1, 2001.

Die Leeu van die Waterberg: adv. Hans Strijdom

(Deel 1)

“Dit was twee dae voordat  Suid-Afrika se vyfde premier aangewys sou word. Die hele land het gegis oor die drama wat hom in die komende week sou ontplooi. Agter die skerms was daar drukke beraadslagings oor wie dr. D. F. Malan sou opvolg. Om gereed te wees vir gebeurlikhede wou ek ‘n paar foto’s van Hans Strijdom en sy gesin maak. Deur bemiddeling van ‘n kabinetsminister het ons ‘n afspraak gereël, want Strijdom, wat pas van Europa af teruggekeer het, wou geen koerantman te woord staan nie.

Eindelik was die Strijdom-gesin gereed. Die fotograaf het oorgehaal, maar die kamera moedeloos laat sak. “Almal lyk so vreeslik ernstig,” het hy gekla.

“Glimlag ‘n bietjie, Hans,” het mev. San Strijdom haar eggenoot aangespreek. “Jy lyk darem te ernstig.”

Suid-Afrika se aangewese Premier het die oorslaanbaadjie van sy donker pak reggetrek en sy das nog ‘n keer verskuif. “Maar, vrou, jy weet tog dat ek ‘n ernstige man is,” het hy hom verweer. Dit is half skertsend gesê, want ‘n breë glimlag het sy gesig geplooi.

Maar onbewus het Hans Strijdom daardie dag self sy eie lewensbeskouing opgesom. Wat hy doen, doen hy met ‘n erns en toewyding wat min van sy kollegas by hom vermoed het toe hy byna dertig jaar gelede uit die agterbanke van die Volksraad opgestaan het om sy nooienstoespraak te lewer.

Só het sy politieke vriende en teenstanders Johannes Gerhardus Strijdom oor baie jare leer ken. Sy doelgerigtheid het hom voorbestem vir wat hy vandag is, en wat hy bereik het, het hy verower deur ernstige arbeid.” (1)

Sy opgroei

“…(Hans) was maar ‘n kwajong en het baie slae van sy vader en moeder gekry, dikwels omdat hy so eiesinnig was en dinge volgens sy eie manier wou doen… Dikwels het sy moeder hom gemaan: “Hans, trek aan jou skoene; die dorings sal jou steek.” Sy enigste reaksie was dan: “Bring die dorings en laat hulle my eers steek!” (1)

Hy het op Willowmore skoolgegaan, en was ‘n skrander leerling. Vir hoërskool opleiding het sy vader die jonge Hans na die geskiedkundige skool op Franschhoek gestuur. Op dié skool het so ‘n sterk Vaderlandsgees geheers dat “…gedurende die paar jaar dat Strijdom daar was, klagte (was) van die Onderwysdepartement oor die ‘dislojaliteit’ in die skool.” (1)

“Op Stellenbosch (1910-1912) het hy dadelik ingeskakel by dié deel van die studentesamelewing wat daarna gestreef het om die Afrikaner tot sy reg te laat kom. Hoewel hy nooit een van die leiers was nie, het hy aktief deelgeneem aan debatsverenigings en ander kultuursake. As debateerder was hy moeilik te klop. Hy het baie met sy studentemaats geargumenteer. Hy was ‘n pligsgetroue student, maar het nie nodig gehad om baie hard te werk nie. Tog het hy die eksamens met groot sukses afgelê. Hy was 18 jaar oud toe hy die graad B.A. behaal het.

Op die Rugbyveld was hy ‘n doring. Hy het langs sy vriend, Stephen le Roux senter gespeel. Daar het hy “…dieselfde toegewydheid en bestendigheid geopenbaar as wat sy openbare loopbaan in later jare gekenmerk het.” Tennis het hy ook graag gespeel en het altyd ‘n lewendige belangstelling in dié sportsoort gehad.

Na hy sy graad behaal het, het hy met volstruise in die distrik Willowmore gaan boer. Maar hy was skaars aan die gang toe die volstruismark in duie stort. Gelukkig kon hy op sy geleerdheid steun sodat hy in 1914 na Pretoria verhuis om staatsprokureur te word.

Die Eerste Wêreld Oorlog

Augustus 1914 word Suid-Afrika deur die Britse regering versoek om ‘n sekere deel van Suid-Wes-Afrika te gaan inneem. Hierdie tyd kan as die enigste periode beskou word waar Hans deur andersdenkendes verplig was om in stryd met sy gevestigde opvattings te handel. As 21-jarige was Hans Strijdom nog onderhewig aan die verpligte militêre diens van die Verdedigingsmag. (2)

Hy het egter nooit teen die Rebelle opgetree nie, en het botweg geweier om aan die militêre oefeninge vir die staatsamptenare deel te neem.

Na die Rebellie bekamp is deur die regering, word Hans opgeroep vir diens in die 6e Mediese Brigade Veldambulans. Daar was hy betrokke “…van 13 November 1914 af tot 26 Februarie 1915 en was onder die bevel van Engelse offisiere wat die lewe vir hom so ondraaglik gemaak het vanweë sy openlike teenkanting teen die Regering se oorlogsbeleid, dat hy aansoek gedoen het om oorgeplaas te word na een van die burgerkommando’s wat onder die leiding van Afrikaneroffisiere gestaan het.” (2)

So is hy op 27 Ferbruarie 1915 ingedeel by die Helgard-Verkenningskorps, deel van die 3e Berede Brigade (regtervleuel), onder die bevel van kaptein Helgard de Jager. Op 15 April is hy van gewone manskap tot korporaal bevorder, en op 9 Augustus 1915 het sy dienstydperk tot ‘n einde gekom.

Nylstroom toe

Hy het baie belanggestel in die toneel-bedryf, en op so ‘n geselligheid het Hans vir Margaretha van Hulstein, ‘n Londonse toneelkunstenaar wat onder die naam Marda Vanne opgetree het, ontmoet. Die twee was gou dolverlief en verloof kort daarna. Sy was die dogter van sir Willem van Hulstein, ‘n bekende mynbaas van die Goudstad en Engelse edelman.

Toe die getroude paartjie in Mei 1918 na Nylstroom verhuis, het daar egter krakies in hul huwelik verskyn. Margaretha kon haar nie by die platteland aanpas nie, en die twee is sonder enige kwade gevoelens geskei. Geen kinders is uit die huwelik gebore nie. (3)

In 1918 is Hans as advokaat tot die Kaapse Balie toegelaat, maar hy het nooit as advokaat gepraktiseer nie. Hy het egter aansoek gedoen, in Afrikaans, by die Hooggeregshof in Pretoria om as prokureur toegelaat te word. Dit is goedgekeur.

Hy was waarskynlik ook die eerste prokureur wat ‘n huwelikskontrak in Afrikaans opgestel het. Toe hy die kontrak by die Akteskantoor indien, het die Registrateur geweier om dit te registreer. Eers na ‘n bevelskrif van die Hooggeregshof is sy aansoek toegestaan.

As nuweling op Nylstroom het hy aanvanklik maar gesukkel om sy praktyk aan die gang te kry, maar weldra het sake verbeter en het hy ‘n bloeiende praktyk opgebou.

Sy belangstelling in die boerdery was nog altyd sterk. Hy het die plaas Elsjeskraal op die Springbokvlakte gekoop en naweke geboer. Hier was hy altyd op sy gelukkigste. Later het hy ook op die plaas Sandvlakte naby Warmbad, saam met sy broer Raymond geboer. Daar het hulle veral met Friesbeeste geteel en op groot skaal gesaai.

Van 1923 tot 1929 was hy voorsitter van die Waterbergse Landbougenootskap. Maar nadat hy tot Volksraadslid vir Waterberg verkies is, hy nie meer kans gesien om sy aandag aan die boerdery te wy nie en het hy uitgetree. (3)

In die Volksraad

“Toe genl. Hertzog die destydse Volksraadslid vir Waterberg, Piet le Roux van Niekerk, na die Senaat bevorder, moes die kiesers van Waterberg in 1929 vir hulle ‘n nuwe kandidaat soek. Hul keuse het eenparig op Hans Strijdom geval, maar hy het nie lus gehad om Parlement toe te gaan nie. Hy moes uiteindelik omgepraat word. Die feit dat Stephen le Roux (sy vriend) reeds ‘n paar jaar vantevore Volksraad toe is, het sy besluit vergemaklik.” (3)

Toe hy egter besluit het om hom verkiesbaar te stel, het hy sy volle gewig by die saak ingewerp. In die verkiesingstryd het hy die oorwinning van sy voorganger bestendig deur 1156 stemme op hom te verenig teenoor 573 stemme vir sy teenstander, die kandidaat van die SAP.

As jong agterbanker in die Parlement, het Hans Strijdom aandag getrek deur die vuur en skerpheid van sy toesprake. Sy eerste toespraak het hy op 29 Julie 1929 in die Volksraad gehou. Hy het gepraat oor waterbewaring en besproeiing, ‘n saak wat hom sy lewe lank na aan die hart was. Hy het gepleit dat die regering “…’n duidelike besproeiingsbeleid vir die hele Suid-Afrika (moet) formuleer” en dat daar met die oog op waterbewaring, sonder versuim ‘n besproeiingsopname van die land gemaak word.

Dat dr. Malan in 1948 die portefeulje Lande en Besproeiing (nou Waterwese) aan adv. Strijdom toegewys het, is dus nie toevallig nie. Baie van die dinge wat hy as agterbanker bepleit het daardie jare, het hy as Besproeiingsminister ten uitvoer gebring. Dwarsdeur die jare was hy ‘n groot kampvegter vir die regte van die boere.

“Wat die politiek betref, het Strijdom tot die sogenaamde republikeinse vleuel van genl. Hertzog se Nasionale Party behoort. Hierdie vleuel, bestaande uit die jonger garde onder leiding van dr. N. J. Van der Merwe, is reeds vóór Strijdom se toetrede tot die Volksraad deur genl. Hertzog oor die kole gehaal oor hulle uitgesprokenheid.”(3)

Die mislukking van sy eerste huwelik “…was vir Strijdom ‘n hewige skok, maar die reaksie het hom reguit na sy bestemde loopbaan gestuur. Dit het hom met groter toewyding aan die saak van die Nasionale Party laat ywer.” (3)

Kort voordat hy tot Volksraadslid verkies is, het hy en die predikantsdogter San de Klerk mekaar ontmoet. Hulle is aan mekaar voorgestel net nadat hy skeidsregter by ‘n rugbywedstryd was. Toe Hans na die eerste Sitting in die Kaap terugkom op Nylstroom, het hy onthou van die bruinoog-nooi en haar gaan opsoek. Hy was heelwat ouer as almal in haar vriendekring, maar hy het hom nie daaraan gesteur nie. Twee jaar later, in 1931, is hulle getroud.

Hans Strijdom het eindelik ‘n “…hawe gevind waar die branders altyd kalm was en die persoon van alle persone gevind wat hom sy hele loopbaan in die huis en op die verhoog sou bystaan.” (4) Dinge het dadelik by die huis goed gegaan, maar dit het nie so goed in die politiek verloop nie.

Suid-Afrika is van die goudstandaard afgedwing, groot droogte het in die Noord-Transvaal geheers, en die eerste klankies van ‘n koalisie met die Sappe, waarin adv. Strijdom so ‘n renons gehad het, het geklink. Hans Strijdom se lang en moeisame verblyf in die politieke woestyn het begin.

Nat en Sap smelt saam

 Op die Nasionale Party se kongres, 9 Augustus 1934 te Pretoria, was dit duidelik dat die oorgrote meerderheid ten gunste van die koalisie is. Hy en ‘n klein groepie Nasionaliste, onder aanvoering van mev. E.G. Jansen, hyself en L.J. du Plessis, het geen twyfel gehad oor hul standpunt i.v.m. ‘n koalisie tussen die SAP en die Nasionale Party, nie.

Hans Strijdom het sy kans afgewag om ook sy bydrae te lewer: “’Ek was van die begin af gekant teen Samesmelting om dieselfde redes as wat genl. Hertzog die vorige jaar teen koalisie was,’ het hy gesê. Verder het hy nie gekom nie. Die voorsitter het ontdek dat Strijdom selfs nie die afgevaardigde van Waterberg is nie, maar slegs die secundus. Die afgevaardigde, mnr. M. Bakker, was in daardie stadium self in die saal en die voorsitter het Strijdom se reg betwis om te praat terwyl die afgevaardigde aanwesig was. Sy beslissing het ‘n opstootjie laat ontstaan, maar Strijdom is nie toegelaat om verder te praat nie.”

Nadat die saak bepraat is, is besluit om te stem oor die vraag of die twee partye moet saamsmelt. Die uitslag was verpletterend vir die minderheid: 281 stemme teenoor 38.

Die 38 het hulle uit die kongres onttrek en in die klubsaal van die Polleys Hotel hul eie verrigtinge voortgesit. Hulle het besluit om die Nasionale Party voort te sit, ‘n nuwe hoofbestuur van sewe gekies. Hans Strijdom was een van die sewe, en as die party se enigste Volksraadslid in Transvaal, is hy ook aangewys as lid van die Federale Raad.

“…Die besluit wat Hans Strijdom en sy kollegas daardie dag geneem het, het moed vereis. Die stroom waarteen hulle moes swem, was sterk. Hoè sterk, het hulle eers later besef toe daar begin is om die Nasionale Party van onder af op te bou.

Nadat die formaliteite afgehandel is, het sen. Stoffberg gevra of hy iets kon sê. ‘Na wat vandag gebeur het, weet ons dat Hans Strijdom nie soos ander leiers bolmakisie sal slaan nie,’ het hy gesê. Die ander het luid toegejuig.”( 5)

(Word vervolg)

………

Saamgestel deur R. Vorster

………

Bronne:

  1. Hans Strijdom, Lewensloop en Beleid van Suid-Afrika se Vyfde Premier; Gert Coetsee; 1958; bl. 9-12.
  2. J.G. Strijdom, Sy politieke loopbaan van 1929 tot 1948; J. L. Basson; 1980; bl. 12-15.
  3. Hans Strijdom, Lewensloop en Beleid van Suid-Afrika se Vyfde Premier; Gert Coetsee; 1958; bl. 14-16.
  4. Ons eerste ses Premiers, ‘n persoonlike terugblik; Piet Meiring; 1972; bl.100-105
  5. Hans Strijdom, Lewensloop en Beleid van Suid-Afrika se Vyfde Premier; Gert Coetsee; 1958; bl. 22.

Die ontstaan van POQO en die moord komplotte

“Die PAC het, op dieselfde patroon as die ANC (in die stigting van hulle militêre been, Unkhonto), baie vinnig ook hul eie moord-afdeling gestig. Hierdie terroriste-vleuel is gestig in Kaapstad se Langa en Njanga lokasies, tydens die winter van 1960. Sy bestaan is ontdek toe die polisie afgekom het op ‘n komplot om boergesinne in ‘n sekere dele van die Wes Kaap, veral die Stellenbosch gedeelte, uit te moor.

Hierdie organisasie is Poqo genoem, wat beteken “Suiwer”, heelwaarskynlik met verwysing na suiwer swart nasionalisme. Net soos Umkhonto, was Poqo se doelwit die omverwerping van die regering van Suid-Afrika. Waar Umkhonto alle rasse in die beweging verwelkom het, was Poqo streng beperk tot swartes alleen.

Groot groepe onskuldige swartes is geintimideer en mishandel ten einde hulle te dwing om by Poqo aan te sluit. Baie gou was dit die magtigste swart ondergrondse beweging in die geskiedenis van Suid-Afrika.

Poqo was saamgestel op die eg tradisioneel kommunistiese wyse. Dit het bestaan uit selle. Lede van selle is nie toegelaat om te weet wie lede van ander selle was nie. Vir enigiemand wat Poqo-geheime verklap het, was die dood sy voorland. Dit is ‘n bekende feit dat amper twaalf lede so gedood is omdat hulle “Poqo geheime verklap het”. Daar is wel later ‘n paar radikale wittes in die beweging toegelaat.

Daar het ‘n poqo-sel bestaan in die Paarl destrik van die Wes Kaap, sedert laat 1961. Deur midel van ‘n reeks wrede moorde, beheer Poqo weldra amper die hele Langa lokasie. Party van die slagoffers is gemartel en gedood – hul koppe is afgesny terwyl hulle nog lewe.

Aan die einde van 1962 het Poqo weer in Paarl toegeslaan. In die vroeë oggend ure van 22 November 1962 het hulle in die area ingestroom en begin plunder, brand en steel. Ook is twee jong blankes, mej. Rencia Vermeulen, 19, en mnr. Frans Richard, 22, in stukke opgekap.

Die polisie het opgedaag en vyf van die moordenaars dood geskiet. ‘n Woeste geveg het gevolg wat meer sterftes tot gevolg gehad het. In verdere gevegte is nog ander gedood, gewond en oor die 300 gearresteer.

Poqo skrikbewind verskuif na Transkei

Teen die einde van 1962 het Poqo sy volle fokus na Transkei verskuif. Op 19 Oktober 1962 is ‘n hoofman in die St. Mark distrik, vermoor. Kort hierna het ‘n doodsbende (‘death squad’) van Langa vertrek om Transkei se Opperhoof, Kaiser Matanzima, te gaan vermoor.

Die polisie het weereens van die komplot te hore gekom, en in ‘n bloedige geveg op 12 Desember 1962, is sewe terroriste gedood en meer as ‘n dosyn gearresteer. Daarna het ‘n geveg by die Queenstown Spoorwegstasie met ‘n groep van 24 gewapende Poqo-moordenaars, gevolg. Een polisieman, Sersant Manie Maritz, is in stukke gekap. Twee Poqo-lede is hierna ter dood veroordeel en 18 ander in die tronk gestop.

Poqo het een na die ander doodsbende na Transkei gestuur, die polisie het ‘n hele paar van hulle op verskillende Spoorwegstasies gevang. In Januarie-Februarie 1963 kom die opdrag aan doodsbendes om “alle blankes in Transkei te vermoor”. Die polisie het hierdie komplot verydel en 200 arrestasies is gemaak.

Op 2 Februarie 1963, het 50 Poqo-moordenaars onverwags twee karravane van kampeerders, naby die Basheerivier brug, aangeval. Petrolbomme is in die karravane ingegooi en toe die mense vlug, is hulle geslaan en opgekap deur die “bevryders”.

Die vermoordes was mnr. Herman Grobbelaar, ‘n padbouer, sy vrou Elizabeth, hulle twee dogters, Norma, 14, Dawn, 10, asook ‘n jong vriend, mnr. Derek Thompson. Drie-en-twintig Poqo-moordenaars is later ter dood veroordeel vir hierdie misdade.

Tydens hierdie aanvalle was die stigter van Poqo, Robert Sebukwe, in die tronk. Sy tweede-in-bevel, Potlako Leballo, was in beheer van die moordtogte. Na Leballo ‘n termyn tronkstraf uitgedien het, het hy Suid-Afrika verlaat, net voor die Sharpeville-gebeure. Hy het sy hoofkwartiere verskuif na Maseru asook ‘n plek met die naam “Nasionale Huis”, geleë in Johannesburg.

Die nag van God se genade aan Suid-Afrika

In Leballo se Maseru kantoor het hy sy swart sekretaresse spesifieke bevele gegee, en aan haar ‘n briewetas vol briewe oorhandig. Haar bevele was dat sy en ‘n gesellin na Bloemfontein moes reis en die briewe, geaddresseer aan 150 geheime Poqo sel-leiers regoor Suid-Afrika, van daar af pos.

In elke brief was die bevel dat daar in die nag van 8 April 1963, ‘n massa opstand regoor Suid-Afrika moet plaasvind. Dood en verwoesting moet daardie nag plaasvind. Leballo het al ontelbare dreigemente gemaak dat hy mans, vroue en kinders in Suid-Afrika gaan uitmoor. Nou wou hy die dreigemente uitvoer.

‘n Paar nagte voor die 8ste April het die reën ordentlik neergegiet. ‘n Lenige, blou-oog Suid-Afrikaanse polisieman was die nag op besoek in Maseru. Terwyl hy langs die sopnat hoofstraat afstap, loop hy hom skielik vas teen ‘n “man wat hy dadelik herken as ‘n buitelandse agent wat in Maseru werk”.

In die gesprek wat gevolg het, het die agent genoem dat “sy span” heimlik ‘n paar nagte tevore in Poqo se hoofkwartiere ingekom het, en ‘n klomp dokumente afgeneem het. Sommige dokumente bevat name en adresse van honderde Poqp-lede binne Suid-Afrika! Na ‘n warm redenasie het die Suid-Afrikaner die agent oorreed om vir hom kopieë van die film te gee.

Teen middernag is die Polisieman per vliegtuig oppad Pretoria toe, waar hulle dadelik aan die werk spring om die film te ontwikkel. Uit die kopieë voor hom was dit duidelik dat die nag van 8 April eenkant gesit is vir moord en verwoesting regoor die land. Poqo wou duisende vermoor daardie nag. Leballo sou  die bevele uitstuur vanuit sy kantoor in Maseru.

Al wat die lang polisieman nog kort gekom het, was die adresse van die Poqo doodsbendes. Hy het bevel gegee dat al die grensposte vanuit Lesotho streng dopgehou moet word. Toe Leballo se twee afgevaardigdes met die briewetas die volgende oggend die grens oorsteek, is hulle dadelik opgemerk deur die polisie.

Die twee afgevaardiges is uiteindelik in Ladybrand voorgekeer en die briewetas met sy inhoud in beslag geneem. Na die briewe ontsyfer is, kon die polisie uitgebreide massa arrestasies regoor die land maak. Amper al die “gewone soldate”, en die top leiers van Poqo is gearresteer. Tesame meer as 3 000!

‘n Gedeelte van die briewe het as volg gelui: “‘n Wilde dans- en drink-partytjie  is gereël vir die nag van 8 April. Almal moet dans…” Sekuriteits Polisie het die kode herken. Die betekenis was dat daar die nag van die 8ste April “die dans van die dood en van verwoesting” moet wees.

Ten spyte van die puik werk van die polisie was daar nogtans insidente in Johannesbrug, King William’s Town en nog ‘n paar ander plekke.

Intussen het die polisie verdagte areas met landmyn verklikkers gevee, op soek na wapens. Fabrieke waar Poqo-lede gewerk het is deursoek. ‘n Ysingwekkende hoeveelheid primitiewe wapens is ontdek:  pangas, strydbyle, byle, messe, assegaaie, swaarde, lood pype en selfgemaakte vuurwapens van allerlei soorte.

Daar is selfs spesiaal tuisgemaakte twee-snydende swaarde gevind. ‘n Paar honderd van hierdie wapens word in die Polisie Museum te Pretoria uitgestal. Met hierdie daad is een van die mees primitiewe, beplande revolusies in die geskiedenis van Suid-Afrika, afgeweer.

Deur die genade van God alleen, is die nasionale bloedbad wat hom die 8ste April 1963 sou afspeel, verhoed.

Vroeg in die jaar 1963, het die kommuniste en hul misleides ‘n sielkundige intimiderings-veldtog teen blankes en swartes in Suid-Afrika, geloods. Die kanaal hiervoor was die ANC.

Bangmaak pamflette is orals in posbusse en ander ooglopende plekke geplaas. Hierdie pamflette is oor ‘n groot gedeelte van die land versprei en het die volgende boodskap bevat:

“LUISTER WIT MAN!

Vyf blankes is in Transkei vermoor, ‘n ander een opgekap in Langa… Deur die hele land vind elke week sabotasie-veldtogte plaas, nou hier, dan daar. Die blankes is besig om al venyniger en paniekbevanger te raak… Teen hierdie spoed sal Suid-Afrika binne ‘n jaar of twee gewikkeld raak in ‘n tweede, maar bloediger en verwoede Algeriese oorlog.

SABOTASIE EN MOORD HET VERDUBBEL IN DIE LAASTE JAAR

SABOTASIE EN MOORD GAAN NIE VERDWYN NIE.

Voor jou lê ‘n oneindige lang toekoms van verskrikking, onsekerheid en stadig maar seker kwynende gesag. Jy sal altyd ‘n geweer by jou hê, en nooit weet wie jy kan vertrou nie. Miskien is die straatveër ‘n saboteur, miskien het die kantoor-teemaker ‘n geweer… Jy sal nooit veilig wees nie, en nooit sekerheid hê nie.

DIE OORLOG WAT JY BEGIN HET SAL JY NIE KAN WEN NIE.

Hoe dit ook al sy, nasionale paniek het nie losgebreek soos voorspel deur die CPSA-ANC en Unkhonto-leiers, nie.

Klopjag op Leballo se hoofkwartiere

‘n Klopjag is in April 1963, op die hoofkwartiere van Leballo in Maseru uitgevoer deur die Brits-Basoetoelandse Polisie. Hulle het afgekom op ‘n goudmyn van inligting. (Daar is uiters waardevolle ontdekkings gemaak.) Leêrs is gevind, met die name en adresse van omtrent 15 000 lede. Hierop het baie arrestasies gevolg, maar Leballo het daarin geslaag om te ontsnap.

Die berugte Patrick Duncan, wonende in Basoetoeland, was gedurende hierdie tyd kop in een mus met Leballo.  Alhoewel grootendeels uitgeroei, het Poqo tog swakkies aangehou om op te tree. Poqo het nou ‘n publikasie uitgegee genaamd ‘Black Star’, waarin hy die bogenoemde feite ontken. Poqo het herhaaldelik gelieg oor sy verbintenis met kommunisme.

Leballo het Rooi China gaan besoek in Julie 1964 en ten minste $10 000 ontvang, met die belofte dat meer sal volg. In Februarie 1965 was hy weer in Peking as spesiale gas van die kommunistise Instituut van Buitelandse Sake. Hy het daar lesings gegee en inspeksies gedoen, en troepe is byeengeroep ter ere van hom. Baie PAC-lede is opgelei in Rooi China. Die PAC het kantore in verskeie Afrika stede, London en heimlik in Suid-Afrika.

Die Soviet Kommunistiese Party het amptelik hulle goedkeuring geheg aan die dade van Poqo. Hulle het verklaar dat “lydelike verset verby was” en het hulle seëning op “spontane uitbarstings van (sulke groepe soos) Poqo” uitgespreek.”

……………

Vry vertaal uit Engels uit die boek A History of Communism in South Africa, deur Henry R Pike, bl353-357.

Ons Gedenk: Paarl Oproer 22 Nov. 1962

In die vroeë oggendure van 22 November 1962 marsjeer ‘n groep van 200 tot 250 Poqo-lede, PAC se millitêre afdeling die Paarl binne, swaar bewapen met pangas, byle, kapmesse, loodpype en selfs vuurwapens.

Op die dorpsgrens verdeel hulle in twee groepe, een gaan Tronk toe om die gevangenes te ‘bevry’, terwyl die ander groep die Polisie Stasie aanval.

‘n Busbestuurder het die polisie in kennis gestel van die aantog, dus was hulle nie onkant gevang nie. Hoewel heelwat polisie voertuie beskadig is deur die massa, is die aanval op die Polisie Stasie en Tronk afgeweer.

Die gewapende massa storm toe egter die woonbuurt in waar hulle vensters stukkend gooi met klippe, inbreek by huise en voertuie stukkend kap. Daar is hulle deur die polisie en van die burgerlikes terug gedryf.

Twee blankes is gedurende die aanval vermoor: Mej. Rencia Vermeulen (17) en Mnr. Frans Richards (22) (hy het op troue gestaan) gruwelik vermoor, vermink en uitmekaar gekap.

Sewe Poqo-lede is dood in die geveg, en heelwat is in hegtenis geneem.

Ek haal graag die volgende stuk deur Dawie (Politieke rubriekskrywer van Die Burger 1946 tot 1964) vir u aan:

“Die Paarlse Onluste.

Ons gedagtes is vandag by die Paarl in die groot leed wat die dorp getref het.

Ek het die vermoorde meisie nie geken nie. Ook nie die vermoorde jong man wat op troue gestaan het en hier by Die Burger sou kom werk, of die ouer mense wat aangerand is nie. Ek is ook geen Paarliet nie.

Maar by die Bolandse Afrikaners is ‘n diep persoonlike gevoel gewek deur die ramp van Donderdag.

Dit moet wees om rede van die simboliese plek wat die Paarl in ons denke en gevoel beklee. Daarom is ‘n sukses of ‘n krisis altyd belangriker in die volkslewe as die Paarl die toneel daarvan was.

Dit kry vanself ‘n groter betekenis, soos ‘n boodskap wat gelewer word van ‘n geskiedkundige verhoog af.

Wat gebeur het.

As ek die breë trekke van die Paarl gebeurtenisse reg verstaan, dan is dit geen plaaslike verskynsel wat daar tot ‘n uitbarsting gekom het nie. Wat gebeur het — en ek spreek onder korreksie — is ongeveer dit:

Onder die Paarlse Bantoes het ‘n ondergrondse groep van terroriste bedrywig geraak. In hoeverre hul motiewe bloot misdadig was en in hoeverre van politieke aard, kan gedebatteer word. Maar hul metodes was dieselfde as dié van dergelike groepe in ander lokasies en trouens oor die hele Suid-Afrika.

Dit is om ‘n terroristiese heerskappy oor die grote gros van ordeliewende Bantoes te vestig en beskermingsgeld van hulle af te dreig. Soms word sulke gelde ingevorder vir ‘n werklike of denkbeeldige politieke saak: maar ek vermoed dat die grootste deel nie verder gaan as die afpersers se private sak nie.

Bantoes wat nie wil saamspeel nie, word hardhandig bearbei, en diegene wat by die polisie gaan kla of daarvan verdink word, kry selfs die uiterste straf as ‘n voorbeeld vir die ander.

Terreur in Lokasies.

Nou sien u waarom ek sê dat die Paarlse gebeurtenis, afgesien natuurlik van die besonderhede van die uiteindelike uitbarsting, nie as ‘n plaaslike verskynsel beskou kan word nie.

Dit is bekend, onder meer uit hofsake soos dié oor die moord-sameswering op Stellenbosch, dat sulke ondergrondse terroristegroepe ook op ander plekke in die lokasies bestaan.

Dit is ook klaarblyklik dat, al sou hulle in bepaalde gevalle nie danig politiek bewus wees nie, maar bloot misdadig, hulle feitlik ‘n klaargemaakte instrument vorm vir die giftiger soort revolusionêr wat Suid-Afrika die grootste skade in die kortste tyd wil aandoen.

Dit is dus lewensnoodsaaklik dat hierdie ondergrondse groepe opgeruim moet word.”

Ons Gedenk: Cato Manor 24 Jan. 1960

Vandag 62 jaar gelede, het die verskriklikste slagting op polisiemanne in Cato Manor, Durban plaasgevind. Soos Brig. Hennie Heyman tereg sê: “As die Sharpevillie “massamoord” nie ‘n slagting onder die opstokers was nie, sou dit (soos Cato Manor) op ‘n massamoord van polisiemanne uitgeloop het.”

Hier volg ‘n saamgestelde vertelling van die gebeure, vry vertaal uit Engels.

Vooraf:

Volgens ‘n wet ingestel in 1908 deur die Britse wetskrywers, was dit onwettig om bier te maak en te verkoop. Op hierdie dag het die polisie, soos gewoonlik, weer ‘n klopjag geloods op een van die sjebiens waar onwettige bier verkoop is.

Agtergrond:

“…stakings het in middel 1959 in Natal begin toeneem… Tydens die stakings is baie mense gedood, eiendomme vernietig… huise verbrand… algemene paniek het losgebreek.”

“…Toe ‘n eenheid van 7 wit en 17 Zulu polisiemanne op patrollie by ‘n shebien aankom, het die gevoelens gou ontvlam toe ‘n vrou begin kla het dat een van die polisie offisiere op haar voet getrap het. Al het die konstabel om verskoning gevra, het die geroep en gekerm net aangehou en baie gou het ‘n beskonke bende van om en by 800, gewapen met stokke en pangas, die patrollie met klippe begin bestook….”

Na waarskuwingskote in die lug geskiet is, en dit geen uitwerking op die massa gehad het nie, het die oorblywende deel van die patrollie in twee aangrensende hutte gaan skuil. Hulle het net 24 patrone altesaam by hulle gehad, maar het dapper geveg tot die laaste oomblik. Na die deure en vensters afgebreek is, is hulle vermoor en in stukke gekap.

Die name van die 9 vermoorde Polisie manne is:

Sergeant. K Buhlalo

Constables CC Kriel

CPJS Rademan

GJ Joubert

LW Kunneke

F Dhludhla

P Jesza

M Nzuza

P Mtetwa

Mag ons hulle en die bitter hartseer gebeurtenis nooit vergeet nie.

Waar is ons Ware Volksleiers?

Mens hoor so baie “As ons volk tog net wil saamstaan.” En met ‘n nog dieper sug: “Maar ag, daar is nie ‘n leier is Suid-Afrika nie…”!

Ons beleef in hierdie moeilike tyd ‘n ‘droogte’ wat betref ‘n ware Volksleier. En met al die verwarring wat opsetlik in ons geledere gesaai is die laaste 30 jaar, moet ons dalk net weer bietjie gaan kyk waaruit ‘n ware volksleier se karakter saamgestel is.

‘n Gesegde wat ook baie aangehaal word in die vraag oor waar die leiers van ons tyd is, is: “Moeilike tye veroorsaak sterk mans; sterk mans veroorsaak voorspoedige tye; voorspoedige tye veroorsaak swak mans; en swak mans veroorsaak moeilik tye.”

Maar soos Dr. Ferdinand Postma in sy boek ‘Paul Kruger, Christen-Volksman en -Staatsman’, tereg uitwys: “Groot manne (leiers) is geskenke wat die Here aan ‘n volk gee… Wie dus hierdie opvatting huldig, sal hom nooit kan vereenselwig met die gedagte wat so dikwels uitgespreek word dat groot manne maar produkte van hulle tyd is nie. Dit is ‘n onmoontlike opvatting. Mense wat maar net produkte van hulle tyd is, kan nooit leiers wees nie; produkmense word gelei, maar kan nie leiding gee nie…”

Maar wat is ‘n ware volksleier?

Kom ons begin eerder deur te besin oor wat ‘n ware Volksleier nie is nie, en daaruit sal dan ook vanself vloei wat ‘n ware Volksleier werklik is.

1. ‘n Volksleier verskyn nie “blitsvinnig en onverwags” op die toneel nie.

In die Geloftefees toespraak wat in Rapport van 17 Desember 1995 gepubliseer is verklaar mnr. Izak De Villiers onder meer: “…in veelbewoë tye van die Afrikanervolk”, lui dit, “het leiers op alle gebiede meermale blitsvinnig en onverwags op die toneel verskyn… Wie kan sê dit kan nie weer kan gebeur nie?” Hy vra: “Waar is die Vader Kestell, die genl Hertzog en die Paul Kruger?”

Die opvallendste van dié gedagtegang is dat hierdie leiersfigure juis nie “blitsvinnig en onverwags” op die toneel verskyn het nie. Hulle het almal tot leierskap uitgestyg deur langdurige betrokkenheid by die stryd wat aan hulle volk opgedwing was. Hulle hoedanighede is in en deur die stryd beproef. En langs dié weg is hulle leierskap geleidelik bevestig.

Hierdie proses van leiersvorming is herkenbaar by elkeen van die egte Afrikanerleiers. Naas dié hierbo genoem, is daar dr. DF Malan, adv. JG Strijdom, dr. HF Verwoerd: manne wat jarelank op die voorpunt en in die brandpunt van die stryd hulle staal getoon het. En voor hulle, pres. MT Steyn, genl. Christiaan de Wet, genl. Koos de la Rey, wat hulle as politieke en militêre leiers oor die loop van jare betoon het. En verder terug: Piet Retief, Andries Pretorius, Andries Hendrik Potgieter en Gerrit Maritz.

Nie een van hulle het “blitsvinnig en onverwags” op die toneel verskyn nie. Hulle leierskap het gerus op die moed, die insig, die bedrewenheid, die toewyding, die volharding wat hulle aan die dag gelê het.

2. ‘n Ware volksleier soek nie eie eer nie.

Vry vertaal uit Nederlands-Afrikaans: “Daar was nog ‘n ander soort mens wat genl. Christiaan de Wet verafsku het… dit was dié manne wat van een plek na die ander ry en voorgee dat hulle vir land en volk veg, maar intussen nooit tydens die gevegte te siene was nie. Mens kon hulle altyd herken aan die hordes veelkleurige eretoekennings aan hul baadjies vasgespeld, wat deur onwetende meisies aan hulle geskenk is vir hul sogenaamde dapperhede. Die ware helde van die oorlog het hulle nie met sulke uiterlikhede opgehou nie. Ek het menigmaal gesien hoe genl. De Wet so ‘n eretoekenning, wat hy by ‘n bewonderaar ontvang het, later aan ‘n ander bewonderaar gee.”

Vir ‘n ware leier gaan dit om die saak. ‘n Ware volksleier veg voor; nie omdat hy fisies groot en sterk is nie, maar omdat hy so sterk voel oor die saak dat hy, selfs al is hy alleen oor, nog sal veg. Dat hy sy lewe sal gee, as dit daarop aankom. Sulke vasberadenheid spoor selfs die bangbroeke onder die volk aan tot heldhaftigheid.

3. ‘n Ware volksleier saai nie stories rond oor ander leiers nie.

As hy en die ander leier vir dieselfde saak stry, en op dieselfde beginsels staan, stry hulle saam. Sy aan sy, daar is nie ‘n getoutrekkery oor wie die leier is nie: elkeen het sy sterk en swak punte.

As hulle nie vir dieselfde saak stry nie, raak hy nogtans nie persoonlik en kraak die ander leier af nie. Want dit gaan nie vir hom oor die persoon nie, maar oor die saak.

Hy lug op Christelike wyse, die redes waarom hy voel dat die rigting wat hy inslaan, die regte rigting is. En hy vertrou dat die wat die waarheid moet hoor, deur die Here se genade, sal hoor en hom sal volg.

4. ‘n Ware volksleier is ‘n standvastige Godsman.

Dit beteken nie dat hy vinnig Bybelversies kan aanhaal nie of met die Bybel onder die arm rondloop nie; die belangrikste is hy moet so lewe dat almal kan sien hy is ‘n kind van God.

‘n Ware leier kry nie ‘n grootkop oor sy volgelinge se getal groei, of oor hy sukses behaal nie. Dit maak sy hart in nederigheid bly; hy weet dat dit nie maar net hy is wat so oulik en slim is om soveel volgelinge te kry nie. Hy dank die Here dat Hy soveel mense die waarheid laat hoor. Hy bid dat die Here hom, as leier, die krag sal skenk om die regte besluite te maak en dat Hy hom sal sterk maak om te kan staande bly teen die aanslag van die vyand.

‘n Ware leier se krag lê daarin dat hy die Onsienlike sien. In die ewigheidslig van Bo, kan hy die regte en juiste waarde van dinge bepaal.

5. ‘n Ware volksleier ken sy feite.

Hy ken sy geskiedenis, sy belydenis, sy volk, sy vyand. Hy weet waar hy vandaan kom, en daarom weet hy waar hy wil heen.

Op die pad na vryheid neem hy twee dinge saam:

In sy hand hou hy die Bybel, sy kompas;

In sy sak dra hy die geskiedenis, sy kaart.

Sy roete, lank vantevore reeds deur God bepaal, is vas; sy tred, seker.

Ek sluit af met die volgende:

Moenie rondsit en wag vir ‘n leier om te verskyn nie. Hou op rondkyk na wat ander mense doen of nie doen nie; werk aan jouself, wees jy die leier. Soos Johannes Trojan (Duitse digter) gesê het:

“Een moet vooruit om te wys daar is nog ‘n stem,

wat as ander skugter swyg, vreesloos die waarheid bring.

Een moet vooruit in die nood wanneer mense vra:

waar is die man wat die moed het om voor te loop?

Wees jy die een! Stap voor!”

Deur R. Vorster

……..

Die Afrikaner Nasionalistiese Beweging volg steeds die beginsels wat dr Malan ons geleer het. Om daarop voort bou wil ons u oproepe om ook betrokke te raak by die stryd en by jou mede-Afrikanernasionaliste in die ANB aan te sluit. Om meer oor ons te wete te kom lees ons Grondslag en doelstellings. Om aansoek te doen om te sluit vind die vorm hier . Indien jy meer wil weet kontak ons gerus.

Soos enige organisasie wat sy doel uitvoer vir die liefde van die saak is ons afhanklik van die bydraes en donasies om die uitvoering van ons doelstellings te befonds en om die nuusbrief uit te gee. Elkeen wat ons sy hart voel dat hy die doelstellings van die ANB ondersteun kan ‘n bydrae maak per bank inbetaling. Vind hier ‘n skakel vir ons Bankbesonderhede .

Laaste Nuusbrief Nr 70 April/Mei 2023 – in drukbare PDF formaat.

Om ‘n lig te wees aan die Suidpunt van Afrika – 1652

“6 April 1652 is ‘n hoog uitstaande baken in ons geskiedenis. DIt was die begin. En… ‘n wonderbare begin. As ooit die spreekwyse: “Die mens wik, maar God beskik”, op ‘n gebeurtenis van toepassing is, is dit hier die geval.

150 jaar lank het die handelskepe van Portugese, Engelse en Hollanders die Stormkaap verbygeseil sonder dat daar ‘n plan bestaan het om hier ‘n volksplanting in aansyn te roep.

Ook nog in 1652 was daar onwilligheid by die direkteure van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie om hier meer as ‘n verversingstasie te stig. Tewens lyk dit of selfs Jan van Riebeeck eers nie lus gehad het om hier te bly nie.

En tog het 6 April 1652 die geboortedag van die blanke beskawing in Suid-Afrika geword.

En die verversingstasie het sy ideële inslag gekry. In onverganklike skrif moet die gebed van Van Riebeeck — ja, toe het sy hart gespreek! — in ons geboortegeskiedenis gegrif word. Hier volg die gebed wat ons uitgangspunt is; ‘n gebed wat nog altyd moet lewe onder ons en ‘n spoorslag moet wees tot hoër, edeler dinge.

Die gebed : (uittreksel vry vertaal in Afrikaans)

“O, Barmhartige, goedertieren God en hemelse Vader, ons bely dat dit u Goddelike Majesteit se besluit was om ons te roep tot die bestuur van die VOC se sake alhier aan die Kaap. Dat ons hier in U heilige Naam vergader is, om besluite te neem in die diens wat die Kompanjie vereis. Dat ons ook reg sal laat geskied. Wil gee dat onder hierdie wilde brutale mense (moontlik) u ware Gereformeerde Christelike Leer, mettertyd, mag verkondig word, tot U heilige Naam se lof en ere….”

Na aanleiding en op grond van dié gebed gaan ons nie ondersoek in hoever die hoë ideaal van Van Riebeeck nagekom is nie — dit moet die historikus doen. Ook sal nie nagespeur word in hoever ons volk aan die ware Christelike Gereformeerde Leer getrou gebly het nie — dit moet die teoloog en kerkhistorikus doen. Wat ons wil beklemtoon, is dat uit dié gebed ‘n ligstraal skyn wat die hele kontinent van Afrika moet verlig.

Dus nie materiële, politieke of watter ander oorweginge ook al mag nommer een wees nie. Dit is die Christelike, protestantse beginsel wat ook in hierdie wêreldperiode ons motief en besieling moet wees.

Noord-Afrika was in die eerste eeue van ons jaartelling ‘n bakermat van die Christendom. Vermaarde teologiese skole het daar verrys. En teoloë, van die grootstes in die kerkgeskiedenis, het daaraan onderrig gegee. Ons noem net die name van Augustinus, Cyprianus, Tertullianus, Origenes en Clemens Alexandrinus.

Maar die Mohammedanisme het die lig van die honderde Christelike gemeentes totaal uitgeblus. Daar het selfs geen naskemering van gebly nie.

Laat dit vir ons in die Suidland van Afrika ‘n waarskuwing wees!” (2)

“Nou nog die vraag: Wat het dit alles met 6 April te doen?

Die antwoord kan kort wees. Die Christelike beginsel het ten grondslag van die volksplanting aan Kaap die Goeie hoop gelê. Dit is as kern saamgevat in die gebed wat Van Riebeeck gedoen het. Volgens daardie beginsel het ons vaders hulle dan ook in hul ganse lewe geopenbaar.

Maar daar was in later tyd genoeg teëstand. Dink slegs aan die optrede van dr. Van der Kemp en sy geesverwante. Die beginsel wat hulle in ons volkslewe wou indra, was dié van die Franse Omwenteling: Gelyke regte vir almal wat mens is. En dit is die sienswyse waarteen ons nog gedurig die stryd moes voer.

Daarom roep ons nou weer: terug na die Christelike standpunt wat ons vaders as hegte fondament vir die volkslewe hier neergelê het.” (3)

“Voorwaarts dan, getrou en wakker

moedig, kragtig steeds vooruit!

Geen geweld, geen dwinglands woede

sal julle ideale stuit.

Laat jul roep oor berge dawer,

oor die vlaktes oor gedra:

Ewig hoog die vryheidsvaandel

stoere kroos van Afrika!” (1)

Bronne:

(1) Nuwe F.A.K.-Sangbundel, 1961, nr.14; Afrikanerlied, H.A. Fagan;

(2) Totius, nr. 7, bl. 377-378;

(3) Ditto, bl. 380