Category Archives: Poqo

Die ontstaan van POQO en die moord komplotte

“Die PAC het, op dieselfde patroon as die ANC (in die stigting van hulle militêre been, Unkhonto), baie vinnig ook hul eie moord-afdeling gestig. Hierdie terroriste-vleuel is gestig in Kaapstad se Langa en Njanga lokasies, tydens die winter van 1960. Sy bestaan is ontdek toe die polisie afgekom het op ‘n komplot om boergesinne in ‘n sekere dele van die Wes Kaap, veral die Stellenbosch gedeelte, uit te moor.

Hierdie organisasie is Poqo genoem, wat beteken “Suiwer”, heelwaarskynlik met verwysing na suiwer swart nasionalisme. Net soos Umkhonto, was Poqo se doelwit die omverwerping van die regering van Suid-Afrika. Waar Umkhonto alle rasse in die beweging verwelkom het, was Poqo streng beperk tot swartes alleen.

Groot groepe onskuldige swartes is geintimideer en mishandel ten einde hulle te dwing om by Poqo aan te sluit. Baie gou was dit die magtigste swart ondergrondse beweging in die geskiedenis van Suid-Afrika.

Poqo was saamgestel op die eg tradisioneel kommunistiese wyse. Dit het bestaan uit selle. Lede van selle is nie toegelaat om te weet wie lede van ander selle was nie. Vir enigiemand wat Poqo-geheime verklap het, was die dood sy voorland. Dit is ‘n bekende feit dat amper twaalf lede so gedood is omdat hulle “Poqo geheime verklap het”. Daar is wel later ‘n paar radikale wittes in die beweging toegelaat.

Daar het ‘n poqo-sel bestaan in die Paarl destrik van die Wes Kaap, sedert laat 1961. Deur midel van ‘n reeks wrede moorde, beheer Poqo weldra amper die hele Langa lokasie. Party van die slagoffers is gemartel en gedood – hul koppe is afgesny terwyl hulle nog lewe.

Aan die einde van 1962 het Poqo weer in Paarl toegeslaan. In die vroeë oggend ure van 22 November 1962 het hulle in die area ingestroom en begin plunder, brand en steel. Ook is twee jong blankes, mej. Rencia Vermeulen, 19, en mnr. Frans Richard, 22, in stukke opgekap.

Die polisie het opgedaag en vyf van die moordenaars dood geskiet. ‘n Woeste geveg het gevolg wat meer sterftes tot gevolg gehad het. In verdere gevegte is nog ander gedood, gewond en oor die 300 gearresteer.

Poqo skrikbewind verskuif na Transkei

Teen die einde van 1962 het Poqo sy volle fokus na Transkei verskuif. Op 19 Oktober 1962 is ‘n hoofman in die St. Mark distrik, vermoor. Kort hierna het ‘n doodsbende (‘death squad’) van Langa vertrek om Transkei se Opperhoof, Kaiser Matanzima, te gaan vermoor.

Die polisie het weereens van die komplot te hore gekom, en in ‘n bloedige geveg op 12 Desember 1962, is sewe terroriste gedood en meer as ‘n dosyn gearresteer. Daarna het ‘n geveg by die Queenstown Spoorwegstasie met ‘n groep van 24 gewapende Poqo-moordenaars, gevolg. Een polisieman, Sersant Manie Maritz, is in stukke gekap. Twee Poqo-lede is hierna ter dood veroordeel en 18 ander in die tronk gestop.

Poqo het een na die ander doodsbende na Transkei gestuur, die polisie het ‘n hele paar van hulle op verskillende Spoorwegstasies gevang. In Januarie-Februarie 1963 kom die opdrag aan doodsbendes om “alle blankes in Transkei te vermoor”. Die polisie het hierdie komplot verydel en 200 arrestasies is gemaak.

Op 2 Februarie 1963, het 50 Poqo-moordenaars onverwags twee karravane van kampeerders, naby die Basheerivier brug, aangeval. Petrolbomme is in die karravane ingegooi en toe die mense vlug, is hulle geslaan en opgekap deur die “bevryders”.

Die vermoordes was mnr. Herman Grobbelaar, ‘n padbouer, sy vrou Elizabeth, hulle twee dogters, Norma, 14, Dawn, 10, asook ‘n jong vriend, mnr. Derek Thompson. Drie-en-twintig Poqo-moordenaars is later ter dood veroordeel vir hierdie misdade.

Tydens hierdie aanvalle was die stigter van Poqo, Robert Sebukwe, in die tronk. Sy tweede-in-bevel, Potlako Leballo, was in beheer van die moordtogte. Na Leballo ‘n termyn tronkstraf uitgedien het, het hy Suid-Afrika verlaat, net voor die Sharpeville-gebeure. Hy het sy hoofkwartiere verskuif na Maseru asook ‘n plek met die naam “Nasionale Huis”, geleë in Johannesburg.

Die nag van God se genade aan Suid-Afrika

In Leballo se Maseru kantoor het hy sy swart sekretaresse spesifieke bevele gegee, en aan haar ‘n briewetas vol briewe oorhandig. Haar bevele was dat sy en ‘n gesellin na Bloemfontein moes reis en die briewe, geaddresseer aan 150 geheime Poqo sel-leiers regoor Suid-Afrika, van daar af pos.

In elke brief was die bevel dat daar in die nag van 8 April 1963, ‘n massa opstand regoor Suid-Afrika moet plaasvind. Dood en verwoesting moet daardie nag plaasvind. Leballo het al ontelbare dreigemente gemaak dat hy mans, vroue en kinders in Suid-Afrika gaan uitmoor. Nou wou hy die dreigemente uitvoer.

‘n Paar nagte voor die 8ste April het die reën ordentlik neergegiet. ‘n Lenige, blou-oog Suid-Afrikaanse polisieman was die nag op besoek in Maseru. Terwyl hy langs die sopnat hoofstraat afstap, loop hy hom skielik vas teen ‘n “man wat hy dadelik herken as ‘n buitelandse agent wat in Maseru werk”.

In die gesprek wat gevolg het, het die agent genoem dat “sy span” heimlik ‘n paar nagte tevore in Poqo se hoofkwartiere ingekom het, en ‘n klomp dokumente afgeneem het. Sommige dokumente bevat name en adresse van honderde Poqp-lede binne Suid-Afrika! Na ‘n warm redenasie het die Suid-Afrikaner die agent oorreed om vir hom kopieë van die film te gee.

Teen middernag is die Polisieman per vliegtuig oppad Pretoria toe, waar hulle dadelik aan die werk spring om die film te ontwikkel. Uit die kopieë voor hom was dit duidelik dat die nag van 8 April eenkant gesit is vir moord en verwoesting regoor die land. Poqo wou duisende vermoor daardie nag. Leballo sou  die bevele uitstuur vanuit sy kantoor in Maseru.

Al wat die lang polisieman nog kort gekom het, was die adresse van die Poqo doodsbendes. Hy het bevel gegee dat al die grensposte vanuit Lesotho streng dopgehou moet word. Toe Leballo se twee afgevaardigdes met die briewetas die volgende oggend die grens oorsteek, is hulle dadelik opgemerk deur die polisie.

Die twee afgevaardiges is uiteindelik in Ladybrand voorgekeer en die briewetas met sy inhoud in beslag geneem. Na die briewe ontsyfer is, kon die polisie uitgebreide massa arrestasies regoor die land maak. Amper al die “gewone soldate”, en die top leiers van Poqo is gearresteer. Tesame meer as 3 000!

‘n Gedeelte van die briewe het as volg gelui: “‘n Wilde dans- en drink-partytjie  is gereël vir die nag van 8 April. Almal moet dans…” Sekuriteits Polisie het die kode herken. Die betekenis was dat daar die nag van die 8ste April “die dans van die dood en van verwoesting” moet wees.

Ten spyte van die puik werk van die polisie was daar nogtans insidente in Johannesbrug, King William’s Town en nog ‘n paar ander plekke.

Intussen het die polisie verdagte areas met landmyn verklikkers gevee, op soek na wapens. Fabrieke waar Poqo-lede gewerk het is deursoek. ‘n Ysingwekkende hoeveelheid primitiewe wapens is ontdek:  pangas, strydbyle, byle, messe, assegaaie, swaarde, lood pype en selfgemaakte vuurwapens van allerlei soorte.

Daar is selfs spesiaal tuisgemaakte twee-snydende swaarde gevind. ‘n Paar honderd van hierdie wapens word in die Polisie Museum te Pretoria uitgestal. Met hierdie daad is een van die mees primitiewe, beplande revolusies in die geskiedenis van Suid-Afrika, afgeweer.

Deur die genade van God alleen, is die nasionale bloedbad wat hom die 8ste April 1963 sou afspeel, verhoed.

Vroeg in die jaar 1963, het die kommuniste en hul misleides ‘n sielkundige intimiderings-veldtog teen blankes en swartes in Suid-Afrika, geloods. Die kanaal hiervoor was die ANC.

Bangmaak pamflette is orals in posbusse en ander ooglopende plekke geplaas. Hierdie pamflette is oor ‘n groot gedeelte van die land versprei en het die volgende boodskap bevat:

“LUISTER WIT MAN!

Vyf blankes is in Transkei vermoor, ‘n ander een opgekap in Langa… Deur die hele land vind elke week sabotasie-veldtogte plaas, nou hier, dan daar. Die blankes is besig om al venyniger en paniekbevanger te raak… Teen hierdie spoed sal Suid-Afrika binne ‘n jaar of twee gewikkeld raak in ‘n tweede, maar bloediger en verwoede Algeriese oorlog.

SABOTASIE EN MOORD HET VERDUBBEL IN DIE LAASTE JAAR

SABOTASIE EN MOORD GAAN NIE VERDWYN NIE.

Voor jou lê ‘n oneindige lang toekoms van verskrikking, onsekerheid en stadig maar seker kwynende gesag. Jy sal altyd ‘n geweer by jou hê, en nooit weet wie jy kan vertrou nie. Miskien is die straatveër ‘n saboteur, miskien het die kantoor-teemaker ‘n geweer… Jy sal nooit veilig wees nie, en nooit sekerheid hê nie.

DIE OORLOG WAT JY BEGIN HET SAL JY NIE KAN WEN NIE.

Hoe dit ook al sy, nasionale paniek het nie losgebreek soos voorspel deur die CPSA-ANC en Unkhonto-leiers, nie.

Klopjag op Leballo se hoofkwartiere

‘n Klopjag is in April 1963, op die hoofkwartiere van Leballo in Maseru uitgevoer deur die Brits-Basoetoelandse Polisie. Hulle het afgekom op ‘n goudmyn van inligting. (Daar is uiters waardevolle ontdekkings gemaak.) Leêrs is gevind, met die name en adresse van omtrent 15 000 lede. Hierop het baie arrestasies gevolg, maar Leballo het daarin geslaag om te ontsnap.

Die berugte Patrick Duncan, wonende in Basoetoeland, was gedurende hierdie tyd kop in een mus met Leballo.  Alhoewel grootendeels uitgeroei, het Poqo tog swakkies aangehou om op te tree. Poqo het nou ‘n publikasie uitgegee genaamd ‘Black Star’, waarin hy die bogenoemde feite ontken. Poqo het herhaaldelik gelieg oor sy verbintenis met kommunisme.

Leballo het Rooi China gaan besoek in Julie 1964 en ten minste $10 000 ontvang, met die belofte dat meer sal volg. In Februarie 1965 was hy weer in Peking as spesiale gas van die kommunistise Instituut van Buitelandse Sake. Hy het daar lesings gegee en inspeksies gedoen, en troepe is byeengeroep ter ere van hom. Baie PAC-lede is opgelei in Rooi China. Die PAC het kantore in verskeie Afrika stede, London en heimlik in Suid-Afrika.

Die Soviet Kommunistiese Party het amptelik hulle goedkeuring geheg aan die dade van Poqo. Hulle het verklaar dat “lydelike verset verby was” en het hulle seëning op “spontane uitbarstings van (sulke groepe soos) Poqo” uitgespreek.”

……………

Vry vertaal uit Engels uit die boek A History of Communism in South Africa, deur Henry R Pike, bl353-357.